ریسک و سود حاصل از فروش اختیار فروش

حجم روزانه معاملات آپشن بیت کوین در صرافی های مختلف

سهام خود را بیمه کنید

در ۱۴ ماه اخیر با نزولی شدن بازار بورس، بسیاری از مردم و فعالان بازار سهام، سرمایه خود را از این بازار خارج کرده و به دنبال سرمایه‌گذاری‌های دیگری رفته‌ و بسیاری نیز در صف‌های طولانی فروش گیر افتاده‌اند و هر روز ذره ذره ارزش سرمایه آنها کمتر می‌شود.

به گزارش بیداربورس مسئولان بازار سرمایه با مشاهده وضعیت ریزشی سهام و اعتراض مردم در پی راهکاری، اوراق فروش تبعی را به فعالان و شرکت‌های بورسی معرفی کردند. اوراق فروش تبعی به عنوان بیمه سهامداران خرد عمل کرده و تا حدودی می تواند نگرانی آن ها از بابت از دست رفتن سرمایه و ارزش سهام‌ برطرف کند. در واقع سهامدار با خرید اوراق تبعی، سهام خود را بیمه کرده و ریسک سرمایه‌گذاری خود را به حداقل می‌رساند. در واقع اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد می‌شود، ابزاری است که به‌وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود.

اوراق تبعی چیست؟

" اوراق اختیار فروش تبعی" در واقع همان طرح بیمه سهام است که توسط شرکت‌ها به فروش میرسد، براساس آن فروشنده که همان شرکت منتشرکننده است، متعهد می‌شود تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخصی که اصطلاحاً به آن “قیمت اعمال” میگویند در تاریخ معین یا همان “تاریخ اعمال” از سهامدار خریداری کند . اوراق بیمه سهام طرحی است که علاوه بر تضمین اصل سرمایه افراد، سودآوری را برای سرمایه‌گذاران تضمین می‌کند.

تفاوت اوراق تبعی سهام با اوراق اختیار فروش

تفاوت اصلی اوراق تبعی سهام با اوراق اختیار فروش در این است که اوراق تبعی شرط مالکیت سهام را داراست، اما در اختیار فروش، دارنده اختیار فروش نیازی به داشتن سهم ندارد. در حقیقت اختیار فروش از کاهش قیمت سهام سود می‌برد و از افزایش آن زیان، اما اختیار تبعی در مقابل کاهش قیمت سهام زیانی نمی‌بیند ، زیرا حق دارد، اختیار خود را اعمال کند، اما در مقابل افزایش قیمت آن می‌تواند از حق خود استفاده نکرده و عقلا نیز از این حق استفاده نمی‌کند و می‌تواند آن را در بازار بفروشد .

اولین اوراق تبعی کی منتشر شد؟

طرح اوراق تبعی در تاریخ ۱۶ مرداد سال ۹۱ به عنوان «عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران» به تصویب شورای عالی بورس رسید و اجرایی شد . کارشناسان معتقدند این ابزار، راه ‌ حل مناسبی برای بازارسرمایه در شرایط ریزشی مانند فضای کنونی بورس بوده و کارایی مناسبی برای کاهش ریسک دارد . تیر 1393 معاملات اوراق اختیار فروش تبعی یا همان بیمه سهام 28شرکت در بورس آغاز شد. با اجرای این طرح بازار سرمایه عملا برای نخستین بار وارد کارزار رقابت با سیستم بانکی شد چرا که این اوراق می‌تواند به رقابت با سپرده‌های بانکی بپردازد و سرمایه‌گذارانی که دنبال سود بیشتری هستند را به سمت بورس جذب کند .

نحوه خرید اوراق تبعی

تمام اوراق تبعی منتشر شده در بورس، دارای نماد معاملاتی هستند که در اطلاعیه آنها درج می شود. شما می‌توانید با جستجوی نماد آنها در صفحات کارگزاری‌های بورسی، مقدار اوراق مورد نظر خود را باتوجه به قیمت در نظر گرفته شده برای هر ورق خریداری کنید.

به طور فرض اوراق تبعی قرار است که برای سهام شستا منتشر شود، موعد انتشار هم خرداد ماه است. برای این کار شما باید پیش از این که اوراق تبعی را بخرید، سهام شستا را از بازار بورس در پرتفوی خود خریداری کنید. این در اصل نخستین تفاوتی است که در ایران و سایر کشورها درباره این موضوع وجود دارد.

به طور مثال اگر تمایل داشته باشید که به مقدار ۵۰ هزار اوراق اختیار سرمایه گذاری تامین اجتماعی را در پرتفوی خود داشته باشید، این الزام وجود دارد که پیش از اعمال کردن دستور خریداری این اوراق، به میزان پنجاه هزار سهم در پرتفوی خودتان از این سهم داشته باشید تا اوراقش هم به شما برسد.

کاهش ریسک سیستماتیک

سهامدار می ‌تواند با در اختیار داشتن اوراق اختیار فروش تبعی، ریسک سیستماتیک را به حداقل برساند. به این ترتیب در صورتی که قیمت سهم شرکت در تاریخ مورد توافق تاریخ اعمال، exercise date کمتر از قیمت مورد توافق قیمت اعمال exercise price باشد دارنده اوراق اختیار فروش می‌تواند با دریافت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم در بازار عادی منتفع شود

نماد اوراق اختیار فروش تبعی چگونه شکل می‌گیرد؟

نماد اوراق اختیار فروش تبعی به‌صورت معمول از حرف «ه» همراه با قسمتی از نماد پایه و همچنین تاریخ سررسید اوراق تشکیل میشود. به‌عنوان ‌مثال برای سهم شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی«شستا» اوراق اختیار فروش تبعی با تاریخ سررسید خرداد سال 1401 با نماد " هشستا 103 " منتشر میشود.

خریدار اوراق اختیار فروش تنها در تاریخ مقرر باید اختیار فروش را اعمال کند ، پس‌ازاین تاریخ این اوراق اعمال نشده فرض میشود و تعهدی نسبت به آن وجود نخواهد داشت. از سویی مبلغ پرداخت‌شده بابت در اختیار گرفتن این اوراق به‌منزله پرداخت حق بیمه بوده و غیرقابل‌بازگشت است .

به این نکات توجه کنید

1- خریداران این اوراق حق فروش آن را تا تاریخ سر رسید نخواهند داشت، بنابراین از این لحاظ، این اوراق شبیه اوراق اختیار فروش اروپایی هستند.

2- این اوراق تنها به اشخاصی تعلق می‌گیرد که سهام شرکتی که اوراق اختیار فروش آن منتشر می‌شود را داشته باشند. مثلا: شخصی که سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه را دارد، می‌تواند اوراق اختیار فروش آن‌را خریداری کند.

3- خریداران تنها به میزان سهام تملک شده در بورس می‌توانند اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی کنند و خرید بیش از آن تعداد امکان ‌پذیر نبوده و ابطال خواهد شد. بنابراین عرضه‌کننده اوراق تعهدی نسبت به مازاد خریداری شده نخواهد داشت.

4- این ابزار مالی سبب می‌شود تا با توجه به حذف ریسک در بازار سرمایه، سرمایه‌گذاران به‌جای سرمایه‌گذاری در بازار پول به دنبال کسب سود بیشتر در بازار سرمایه باشند. زیرا علاوه بر اینکه سهامداران عمده در هنگام تعیین نرخ سهام در تاریخ اعمال می‌ تواند درصد بیشتری را نسبت به نرخ اوراق مشارکت اعلام کنند (مثلا به جای 20 درصد نرخ اوراق مشارکت، 25 یا 30 درصد در نظر بگیرند) می‌تواند با توجه به تعیین فواصل زمانی واگذاری اوراق اختیار فروش از سوی سهامدار عمده، نسبت به اوراق مشارکت که حداقل یکساله است سود و منفعت بیشتری را نصیب سهامدار کند.

5- از آن جایی که این اوراق تبعی توانایی معامله مجدد را ندارند، درنهایت سهام پایه‌ای که موضوعیت این اوراق را دارد تا زمان انتهایی معاملات، قابلیت معامله‌اش را از دست می‌دهد.

نحوه استفاده سرمایه گذاران حقیقی از این اوراق :

- در سررسید، خریدار این اوراق میتواند به شرط حفظ سهام پایه، با اعمال این اختیار، سهام خود را به قیمت تضمین شده که بالاتر از قیمت امروز است، به فروش برساند.

- همچنین اعمال اختیار می تواند از طریق پرداخت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت روز انجام شود و دارنده اوراق سهام خود را هم نگه دارد.

از آنجا که استفاده از این اوراق در آینده توسط خریدار اوراق اختیاری است، خریدار میتواند در صورتی که در سررسید، قیمت سهام از قیمت تضمین شده بالاتر باشد از اعمال آن خودداری کند و سهم را با قیمت بالاتر در بازار به فروش برساند.

شرط استفاده از اختیار فروش تبعی نگهداری سهام تا سررسید است و در صورت فروش سهام موضوع اوراق اختیار تبعی، اختیار مذکور هم منقضی می شود.

مزایای اوراق اختیار فروش تبعی

1. تضمین حداقل سود برای سهامداران.

2. کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و حمایت سهامدار عمده از سهام شرکت.

3. اعتماد سرمایه‌گذاران به سهامی که اوراق اختیار خرید تبعی برای آن‌ها منتشر میشود.

4. برخورداری سهامداران خرد از مزایای انتشار اوراق خرید تبعی.

5. عدم فروش سهام در بازارهای ریزشی و کم شدن هیجانات بازار.

معایب اوراق اختیار فروش تبعی

1 اتمام تعهد عرضه‌کننده اوراق پس از تاریخ اعمال.

2 وجود نداشتن بازار ثانویه برای معامله اوراق اختیار.

3 وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی

4 عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سود مورد انتظار را تضمین نمی‌کند.

5 دارا بودن سهم در زمان خرید اوراق اختیار فروش تبعی

چگونه از لیست اوراق اختیار فروش تبعی مطلع شویم؟

برای مشاهده و پیگیری شرکت‌هایی که تاکنون اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کرده‌اند و بررسی شرایط آنها می‌توانید به سایت tse.ir مراجعه کرده و در تب اطلاعات بازار قسمت لیست نمادهای معاملاتی به نماد مورد نظر خود دسترسی پیدا کنید.

نخستین عرضه اولیه بورس تهران به همراه اوراق اختیار فروش تبعی

با توجه به روند نزولی ادامه‌دار بازار سرمایه بورس تهران تصمیم گرفته شد همراه با عرضه‌های اولیه سهام شرکت‌ها اوراق تبعی آن را نیز منتشر کنند که در سال جاری همزمان با تخصیص سهام شرکت صنعت غذایی کوروش در نماد غکوروش، معادل دارایی هر یک از خریداران سهام در نماد غکوروش (تعداد سهام خریداری شده در روز عرضه اولیه)، اوراق اختیار فروش تبعی با نماد "هکوروش۱۰۳" تخصیص یافت. این روش باتوجه به شرایط نزولی بازار و با هدف رفع نگرانی و تضمین حداقل سود برای سرمایه‌گذاران اجرا شد و مشارکت‌کنندگان در این عرضه دیگر نگران افت قیمت سهام خود نبوده و اطمینان خاطر از فروش سهام خود در سررسید با قیمت مناسب را دارند. سرمایه‌گذارانی می‌توانند از اوراق تبعی استفاده کنند که سهام مذکور را تا سررسید اوراق نگهداری کنند بنابراین فروش سهام قبل از سررسید، اوراق تبعی را فاقد اعتبار خواهد کرد.

اصول تعیین حجم معاملات در بازار سهام

در مطالب پیشین از سری مقالات مدیریت سرمایه بلاگ آسان بورس، به اهمیت مدیریت دارایی در معاملات بازار سهام و مفاهیم اصلی این مبحث یعنی ریسک، بازده و ارتباط آن‌ها با یکدیگر اشاره نمودیم.در این مقاله، به شرح اصول تعیین حجم معاملات بر اساس ریسک، خواهیم پرداخت.

حجم معامله عبارت است از؛ تعداد واحدهایی از یک دارایی که با پرداخت معادل قیمتی، می‌توانیم مالکیت آن را بدست آوریم. واحد شمارش دارایی‌ در انواع بازارهای سرمایه گذاری متفاوت است. برای مثال؛ شمش‌های طلا را بر اساس گرم، ارزها را بر اساس اسکناس با عدد مشخص و سهام شرکت‎ها را بر اساس برگه سهم معامله می‌کنند. به بیان ساده‌تر حجم معاملات در بازار مالی، از تقسیم مقدار سرمایه بر قیمت هر واحد دارایی، محاسبه می‌شود. مثلاً اگر شما ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه در اختیار داشته و قیمت هر برگه سهم شرکت ملی صنایع مس ایران معادل ۲۰۰ تومان باشد؛ حداکثر می‌توانید ۵۰۰ هزار برگه سهم از این شرکت را خریداری کنید.

از بررسی محاسبات فوق، در نگاه اول این‌گونه استنباط می‌شود که با مفهوم بسیار ساده‌ای مواجه هستیم و به راحتی هر کس می‌تواند پیش از ورود به معامله، عدد نهایی حجم را محاسبه نموده و سپس اقدام به خرید سهام نماید! اما منظور از تعیین حجم معاملات، گزینش حجم بهینه متناسب با ریسک احتمالی موقعیت معاملاتی است که در ادامه به نحوه انجام محاسبات آن می‌پردازیم.

علت اصلی اهمیت تعیین حجم معاملات در بازارهای مالی، توجه به ریسک معامله و رعایت مدیریت سرمایه است. زیرا ریسک ناشی از یک موقعیت معاملاتی، کاملاً با حجم سرمایه گذاری مرتبط است.

حجم بالاتر، سود بیشتر!؟

زمانی که با حجم بالایی وارد معامله شویم، ریسک بالاتر و بالطبع بازدهی بیشتری نیز در انتظارمان خواهد بود؛ زیرا در هر دو حالت صحیح یا غلط بودن پیش‌بینی ما نسبت به وضعیت آتی بازار، به دلیل اینکه تعداد بیشتری از آن دارایی را در اختیار داریم، به همان نسبت سود و زیان بیشتری هم خواهیم داشت. سرمایه گذاری صحیح و منطقی بدین معنی است که، هیچ‌گاه تمام سرمایه خود را درگیر یک موقعیت معاملاتی خاص نکنیم و همیشه با توجه به حداکثر ریسک قابل تحمل، حجم معامله مد نظر خود را تعیین نماییم. در واقع باید با بخشی از سرمایه خود وارد بازار شده و نقاط خروج مشخصی داشته باشیم تا، قسمت کوچکی از دارایی خود را در معرض خطر قرار داده و به بقای بلند مدت ما در بازار، آسیبی وارد نشود.به منظور تبیین تأثیر حجم در ریسک و بازده ناشی از سرمایه گذاری، یک موقعیت معاملاتی زیان‌ده را با دو معامله‌گر دارای رویکرد مدیریت سرمایه‌ای متفاوت، شبیه سازی و قیاس می‌کنیم.

با بررسی جزئیات جدول فوق متوجه می‌شویم که، سرمایه گذار «الف» هیچ‌گونه استراتژی کنترل ریسکی نداشته و با تمام موجودی حساب خود وارد این موقعیت معاملاتی شده و در نهایت به دلیل عدم رعایت مدیریت سرمایه، حدوداً یک سوم از دارایی خود را تنها در یک معامله از دست داده است! اما در طرف مقابل، سرمایه گذار «ب» بر اساس استراتژی مدیریت ریسک شخصی، با بخش کوچکی از کل سرمایه خود وارد بازار شده و در نتیجه زیان کمتری متحمل شده است.

جبران ضرر و افزایش حجم معاملات

هنگامی که درصد ریسک و حجم یک معامله را مشخص می‌کنیم، بهتر است به فکر جبران ضرر احتمالی نیز باشیم؛ زیرا وقوع خطا در پیش‌بینی‌ها کاملاً امکان پذیر بوده و ما به عنوان یک معامله‌گر، باید پس از وقوع ضرر نیز توان ادامه فعالیت و جبران زیان‌های قبلی را داشته باشیم. در مورد معامله‌گر «الف» کاملا روشن است که برای جبران یک ضرر ۳۰ درصدی حتی با صرف نظر از مشکلات روحی و روانی پس از وقوع زیان‌های سنگین، طبق محاسبات ریاضی و مبحث افت سرمایه که در مقاله قبلی به آن اشاره شد؛ باید ۴۳ درصد سود کند تا به نقطه سر به سر برسد. اما به دست آوردن چنین سودی در بازار سهام، اصلاً کار آسانی نیست! کما این‌که بسیاری از معامله‌گران پس از وقوع چنین وضعیتی، نوعی حالت تهاجمی نسبت به بازار گرفته و گمان می‌کنند؛ باید با معاملات متوالی و افزایش حجم، اقدام به جبران افت سرمایه خود نمایند. چنین رویکردی، قطعاً منجر به نابودی کل دارایی این افراد خواهد شد. بنابراین عدم رعایت مدیریت ریسک، وصف حال معامله‌گران بازنده و غیرمنطقی است که، بعید به نظر می‌رسد حضور بلند مدتی در بازار مالی داشته باشند! اگر در مثال فوق نتیجه معامله سودده باشد؛ سود هنگفتی نصیب سرمایه گذار «الف» خواهد شد اما، همان‌طور که قبلاً گفتیم؛ نباید صرف بدست آوردن سود بیشتر، سرمایه خود را به خطر بیندازیم. در ادامه می‌خواهیم، یک مثال معاملاتی با جزئیات کامل و رعایت چهارچوب‌های کلی مدیریت سرمایه را، برای شما ذکر کنیم.

معامله‌گری بر اساس تحلیل تکنیکال کلاسیک در بورس تهران به داد و ستد سهام می‌پردازد. با مشاهده یک سیگنال خرید مطمئن در نمودار قیمتی شرکت فولاد مبارکه اصفهان، این شخص وارد موقعیت خرید می‌شود.

همان‌گونه که در نمودار بالا مشاهده می‌کنید؛ قیمت با شکست نقطه تلاقی سطح مقاومتی و خط روند نزولی که، یکی از بهترین سیگنال‌های خرید در تحلیل نموداری می‌باشد؛ روند صعودی خود را تأیید کرده و یک موج افزایشی قدرتمند در حال شکل ‌گیری است.این فرد افق سرمایه گذاری کوتاه مدتی داشته و بازه زمانی معاملات وی، حداکثر یک‌ ماهه است. به همین دلیل در محاسبات بازده مورد انتظار، مواردی نظیر سود نقدی، حق تقدم سهام و… را در نظر نمی‌گیرد. جدول زیر، جزئیات این موقعیت معاملاتی را ریسک و سود حاصل از فروش اختیار فروش نشان می‌دهد.

پس از مشخص شدن جزئیات ورود و خروج از معامله طبق نمودار سهم، حداکثر مقدار ریسک را طبق استراتژی مدیریت سرمایه معین نموده و به منظور تعیین حجم موقعیت معاملاتی مذکور، باید مقدار ریالی ضرر احتمالی را بر حاصل تفریق نقطه ورود تا حد ضرر تقسیم نماییم.

۹۲۳۰ = (۴۹۰-۴۲۵) ÷ ۰۰۰/۶۰۰

سپس بر اساس مقدار حجم بدست آمده، بازده و بقیه جزئیات معامله مشخص خواهند شد.در نتیجه مشاهده می‌کنیم که، با مدیریت حجم معاملات و تعیین نقاطه خروج بهینه، به سادگی می‌توان ریسک را کنترل نموده و از بروز شرایط بحرانی در فرآیند معامله‌گری خود، پیش گیری کنیم.در مقالات بعدی، به تشریح کامل مفاهیم حد سود و زیان و بهترین روش‌های انتخاب نقاط خروج از بازار خواهیم پرداخت.

اختیار معامله یا معاملات آپشن (Option contract) چیست؟

قرارداد اختیار معامله یا آپشن امکان جالبی را برای تریدرها فراهم می‌کند. در واقع شما با خریداری این قرارداد اختیار استفاده از آن را خریداری می‌کنید. این نوع قرارداد بسیار قدیمی است و گویا به زمان یونان باستان باز می‌گردد. در این مقاله می‌کوشیم تا مفهوم و اجزاء آن را بررسی کرده و همچنین مزایا و معایب آن را برشمریم.

قرارداد اختیار معامله یا معاملات آپشن (Option contract) چیست؟

قرارداد اختیار معامله توافقی است که طی آن حق خرید و فروش یک دارایی در قیمتی از پیش تعیین شده و در تاریخی مشخص به تریدر واگذار می‌شود. با اینکه این قرارداد شبیه به قرارداد آتی (Futures Option) است اما تریدرهایی که قرارداد اختیار معامله خریداری می‌کنند مجبور نیستند مواضع خود را تسویه کنند.

قرارداد اختیار معامله نوعی ابزار مشتقه است که می‌تواند مبتنی بر طیف وسیعی از دارایی‌های پایه از قبیل سهام و رمزارزها باشد. این قرارداد همچنین می‌تواند از شاخص‌های مالی مشتق شود. قرارداد اختیار معامله معمولا جهت پوشش ریسک در مواضع موجود و معاملات سفته‌بازی (Speculative Trading) به کار می‌رود.

حجم روزانه معاملات آپشن بیت کوین در صرافی های مختلف

نحوه کارکرد اختیار معامله

دو نوع اختیار معامله وجود دارد که به اختیار فروش و خرید (Puts and Calls) مشهور است. اختیار ریسک و سود حاصل از فروش اختیار فروش خرید (Call options) حق خرید دارایی پایه و اختیار فروش (Put options) نیز حق فروش دارایی را به صاحب قرارداد اعطا می‌کند. بدین ترتیب معامله‌گران هنگامی اختیار خرید را انتخاب می‌کنند که انتظار داشته باشند قیمت دارایی افزایش یابد و متقابلا زمانی اختیار فروش را بر می‌گزینند که انتظار کاهش قیمت داشته باشند. همچنین ممکن است معامله‌گران با امید به ثبات قیمت‌ها از اختیار خرید و فروش جهت شرطبندی در نوسانات بازار استفاده کنند.

قرارداد اختیار معامله حداقل شامل چهار جزء است: مقدار، تاریخ انقضا، قیمت اِعمال (Strike price) و قیمت قرارداد اختیار معامله (Premium). مقدار سفارش به تعداد قراردادهایی که معامله می‌شود اشاره دارد. تاریخ انقضا، تاریخی است که پس از سررسید آن تریدر نمی‌تواند از اختیار معامله استفاده کند. قیمت اِعمال، قیمتی است که دارایی در آن فروخته و یا خریده خواهد شد. و پرمیوم یا قیمت قرارداد نیز قیمت معاملاتی قرارداد اختیار معامله است. این قیمت نمایانگر مبلغی است که که سرمایه‌گذار برای به دست آوردن قدرت انتخاب باید بپردازد. در نتیجه خریداران قرارداد را بر اساس قیمت قرارداد از فروشندگان خریداری می‌کنند. قیمت پرمیوم دائم در حال تغییر است زیرا هر چه می‌گذرد به تاریخ انقضا نزدیک‌تر می‌شود.

اگر قیمت اِعمال از قیمت بازار کمتر باشد، تریدر می‌تواند دارایی را با تخفیف خریده و بعد از احتساب قیمت قرارداد از اختیار معامله استفاده کرده و کسب سود کند. اما اگر قیمت اِعمال بیشتر از قیمت بازار باشد، تریدر هیچ دلیلی برای استفاده از اختیار معامله ندارد و قرارداد بلا استفاده محسوب می‌گردد. اگر از اختیار معامله استفاده نشود تریدر صرفا به اندازه قیمت قرارداد ضرر می‌کند.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که گرچه خریداران قادرند تا بین استفاده کردن و یا استفاده نکردن از اختیار خرید و فروش انتخاب کنند اما این مساله در مورد فروشندگان به تصمیم خریداران بستگی دارد.

پس اگر خریدار قرارداد اختیار خرید بخواهد از اختیار خود استفاده کند، فروشنده مجبور است دارایی را به فروش رساند. این یعنی فروشندگان نسبت به خریداران در معرض ریسک بیشتری قرار دارند. در حالی که زیان خریداران صرفا به مبلغ پرداختی قیمت قرارداد محدود می‌شود، فروشندگان بسته به قیمت بازاری دارایی مستعد مقدار زیان بیشتری هستند.

برخی از قراردادهای اختیار معامله (Option contract) حق استفاده از آن را پیش از تاریخ انقضا به معامله‌گران اعطا می‌کند. این نوع قرارداد معمولا به قرارداد اختیار معامله آمریکایی مربوط می‌شود. نمونه اروپایی اختیار معامله تنها می‌تواند در تاریخ انقضا استفاده شود. لازم به ذکر است که این عناوین ارتباطی با مکان جغرافیایی آنها ندارد.

عوامل موثر در قیمت قرارداد اختیار

مبلغ قیمت قراداد تحت تاثیر چند عامل قرار دارد. برای ساده‌سازی فرض می‌کنیم که قیمت قرارداد اختیار حداقل به 4 مولفه بستگی دارد: قیمت دارایی پایه (underlying asset’s price)، قیمت اِعمال (strike price)، مدت زمان باقی مانده تا تاریخ انقضا، بی‌ثباتی (volatility) یا تلاطم بازار (یا شاخص). این چهار جزء هر کدام تاثیرات متفاوتی بر قیمت قرارداد اختیار خرید و فروش دارند که در جدول زیر نمایان است.

قیمت قرارداد اختیار فروش	قیمت قرارداد اختیار خرید
کاهش می‌یابد	افزایش می‌یابد	افزایش قیمت دارایی
افزایش می‌یابد	کاهش می‌یابد	قیمت اِعمال بالاتر
کاهش می‌یابد	کاهش می‌یابد	کاهش زمان
افزایش می‌یابد	افزایش می‌یابد	بی‌ثباتی

طبیعتا قیمت دارایی و قیمت اِعمال تاثیر معکوسی بر قیمت قرارداد اختیار خرید و فروش دارند. در مقابل زمان کمتر به معنی قیمت پایین‌تر برای هر دو نوع قرارداد اختیار معامله است. دلیل اصلی آن این است که با کمتر شدن زمان باقی مانده و نزدیک شدن به زمان انقضا، احتمال اینکه تریدرها بتوانند از قرارداد به نفع خود بهره گیرند کمتر می‌شود. از طرفی دیگر، افزایش سطح بی‌ثباتی معمولا باعث افزایش قیمت قرارداد اختیار معامله می‌شود. به همین جهت، قیمت قرارداد نتیجه ترکیب عوامل و فاکتورهای فوق است.

اختیار معامله یونانی

اختیار معامله یونانی‌ ابزاری است که برای اندازه‌گیری برخی از عوامل موثر بر قیمت قرارداد طراحی شده‌ است. این حروف مقادیری آماری هستند که جهت اندازه‌گیری ریسک یک قرارداد خاص به کار رفته و بر اساس متغیرهای مبنایی متفاوتی طرح ریزی شده اند. در پایین برخی از این حروف یونانی به همراه شرح مختصری از آنچه اندازه‌گیری می‌کنند، آمده است:

• دلتا (δ): مقدار تغییر قیمت قرارداد اختیار معامله را در ارتباط با قیمت دارایی پایه اندازه‌گیری می‌کند. برای مثال دلتای 0.6 اشاره دارد به اینکه قیمت قرارداد به ازای هر 1 دلار تغییر قیمت دارایی به اندازه 0.6 دلار تغییر خواهد کرد.
• گاما (γ): نرخ تغییر دلتا در طول زمان را اندازه‌گیری می‌کند. در نتیجه اگر دلتا از 0.6 به 0.45 تغییر کند، مقدار گاما 0.15 خواهد شد.
• تتا (θ): تغییر قیمت را در رابطه با هر روزی که از مدت قرار داد می‌گذرد اندازه‌گیری می‌کند. این حرف نشان می‌دهد که با نزدیک شدن به تاریخ انقضا، قیمت قرارداد چه مقدار تغییر می‌کند.
• وگا (𝛎): نرخ تغییر قیمت قرارداد را بر حسب 1 درصد تغییر بی‌ثباتی دارایی پایه اندازه‌گیری می‌کند. افزایش در مقدار وگا نمایانگر افزایش قیمت قرارداد خرید و فروش است.
• رو (ρ): تغییرات قیمت قرارداد را در رابطه با نوسانات نرخ بهره اندازه می‌گیرد. افزایش نرخ بهره معمولا سبب افزایش اختیار خرید و کاهش اختیار فروش می‌شود. به همین جهت «رو» برای اختیار خرید عددی مثبت و برای اختیار فروش عددی منفی است.

چگونه و کجا از اختیار معامله استفاده کنیم؟

پوشش ریسک (Hedging)

قرارداد اختیار معامله به صورت گسترده‌ای به عنوان ابزار پوشش ریسک (Hedging) مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمونه بارز استفاده از استراتژی پوشش ریسک برای تریدرها خرید اختیار فروش ارز دیجیتالی است که نگهداری می‌کنند. اگر ارزش کلی ارزدیجیتالی که نگهداری می‌شود به سبب کاهش قیمت تنزل پیدا کند، استفاده از اختیار فروش می‌تواند زیان وارد شده را کاهش دهد.

برای مثال فرض کنید آلیس با امید به افزایش قیمت بازار، 100 اتریوم خریداری می‌کند، هر کدام به قیمت 500 دلار. علاوه بر آن آلیس برای پوشش ریسک ناشی از احتمال سقوط قیمت تصمیم می‌گیرد با پرداخت 480 دلار به عنوان قیمت اِعمال و پرداخت 20 دلار به ازای هر اتریوم به عنوان قیمت قرارداد، اختیار فروش خریداری کند. اگر بازار نزولی شود و قیمت اتریوم به 350 دلار کاهش یابد، می‌تواند از اختیار فروش خود برای کاهش زیان حاصل شده استفاده کرده و هر اتریوم خود را به جای 350 دلار به قیمت 480 دلار بفروشد. اما اگر بازار صعودی شود نیازی به استفاده از قرارداد اختیار نخواهد داشت و تنها به اندازه قیمت قرارداد زیان خواهد کرد.

در این سناریو، آلیس در قیمت 520 دلار (500 دلار + 20 دلار به ازای هر اتریوم) به نقطه سر به سر می‌رسد (هزینه و درآمد برابر است و سود و زیانی وجود ندارد)، در حالی که زیان وی به 4000 دلار محدود می‌شود (2000 دلار بابت قیمت قرارداد اختیار فروش و 2000 دلار نیز بابت فروش اتریوم در قیمت 48 دلار )

معاملات سفته‌بازی (Speculative trading)

قرارداد اختیار معامله (Option contract) به صورت گسترده‌ای در معاملات سفته‌بازی (Speculative trading) هم به کار می‌رود. برای مثال تریدری که باور دارد قیمت یک دارایی افزایش می‌یابد، می‌تواند اختیار خرید خریداری کند. اگر قیمت دارایی از قیمت اِعمال پیشی گیرد، تریدر می‌تواند از اختیار خرید استفاده کرده و آن را با تخفیف بخرد. هنگامی که قیمت دارایی بیشتر یا کمتر از قیمت اِعمال است، سبب می‌شود قرارداد سودآور باشد و گفته می‌شود که قرارداد اختیار معامله در سود قرار دارد (in-the-Money). همچنین اگر در زیان باشد گفته می‌شود که اختیار معامله خارج از سود است(out-of-the-Money).

استراتژی‌های اصلی

تریدر می‌تواند حین معاملات آپشن طیف وسیعی از استراتژی‌ها را بر مبنای چهار موضع اصلی به کار گیرد. در مقام خریدار می‌تواند اختیار خرید یا اختیار فروش خریداری کند. و به عنوان فروشنده نیز می‌تواند اختیار خرید یا اختیار فروش بفروشد. همان طور که اشاره شد، فروشندگان مجبورند هنگامی که نگهدارنده قرارداد تصمیم دارد تا از آن استفاده کند، دارایی را بخرند و یا بفروشند.

استراتژی‌های معاملاتی متفاوت آپشن بر اساس ترکیبات متنوع اختیار خرید و فروش وضع شده‌اند. اختیار فروش حمایتی (Protective Puts)، اختیار خرید تامینی (Covered call)، اختیار معامله دو لنگه (Straddle) و اختیار معامله مسدود (Strangle) نمونه‌های اصلی این استراتژی‌ها هستند.

• اختیار فروش حمایتی (Protective Puts): عبارت است از خرید قرارداد اختیار فروش یک دارایی‌ در حالتی که فرد از قبل مالک دارایی است. این استراتژی در مثال قبل توسط آلیس استفاده شد. این استراتژی به بیمه سبد (Portfolio Insurance) نیز معروف است زیرا سرمایه‌گذار را در برابر روند نزولی بازار محافظت می‌کند و در عین حال در صورتی که قیمت دارایی افزایش یابد از پهنه ریسک محافظت می‌کند.
• اختیار خرید تامینی (Covered call): عبارت است از فروش قرارداد اختیار خرید یک دارایی که فرد از پیش مالک آن است. این استراتژی برای ایجاد درآمد اضافی ناشی از نگهدارای دارایی‌، توسط سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر قرارداد استفاده نشود، سرمایه‌گذاران از قیمت قرارداد کسب عایدی می‌کنند. اگر به خاطر افزایش قیمت بازار از قرارداد استفاده شود، سرمایه‌گذاران مجبور میَ‌شوند تا مواضع خود را ترک کنند.
• اختیار معامله دو لنگه (Straddle): عبارت است از خرید یک اختیار خرید و یک اختیار فروش یک دارایی واحد با قیمت اِعمال و تاریخ انقضا یکسان. این استراتژی به تریدر اجازه می‌دهد که به اندازه‌ حرکت قیمت دارایی سود برد. به عبارتی ساده در این ریسک و سود حاصل از فروش اختیار فروش حالت تریدر بروی نوسانات و بی‌ثباتی بازار شرطبندی می‌کند.
• اختیار معامله مسدود (Strangle): عبارت است از خرید یک اختیار خرید و یک اختیار فروش که هر دو خارج از سود قرار دارند (مثلا قیمت اِعمال برای اختیار خرید بالاتر از قیمت بازار و برای اختیار فروش پایین‌تر از قیمت بازار است). اساسا اختیار معامله مسدود شبیه به اختیار معامله دو لنگه است اما هزینه کمتری نسبت به آن دارد. به هر حال برای آنکه اختیار معامله مسدود سودآور باشد، به سطح بالایی ریسک و سود حاصل از فروش اختیار فروش از بی‌ثباتی و تلاطم نیاز است.

مزایا و معایب قراردادهای اختیار

مزایا:

• مناسب برای پوشش دادن ریسک‌های بازار
• انعطاف بیشتر در معاملات سفته‌بازی
• لحاظ کردن چندین ترکیب و استراتژی معاملاتی، به همراه الگوهای منحصر به فرد ریسک به پاداش
• مستعد برای کسب سود از تمامی روندها از جمله صعودی، نزولی و خنثی (رنج)
• می‌تواند هنگام اتخاذ موضع در کاهش هزینه‌ها به کار رود.
• امکان استفاده همزمان در چندین معامله

معایب:

• درک نحوه سازوکار و محاسبه قیمت آپشن همیشه آسان نیست.
• ریسک‌ بالایی دارد به خصوص برای فروشندگان قرارداد
• در مقایسه با گزینه‌های متعارف استراتژی‌های معاملاتی پیچیده‌تری دارد.
• بازار معاملات آپشن اغلب سطح نقدینگی پایینی دارند و این امر باعث می‌شود که جذابیت کمی برای اکثر تریدرها داشته باشد.
• قیمت قرارداد اختیار معامله به شدت بی‌ثبات است و هر چه به تاریخ انقضا نزدیک شود بیشتر کاهش می‌یابد.

قرارداد اختیار چه تفاوت‌هایی با قرارداد آتی دارد؟

قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله هر دو از ابزار مشتقه هستند و از این رو موارد استفاده مشترکی دارند. علیرغم شباهت ‌شان به یکدیگر، یک تفاوت عمده در تسویه سازوکار آن‌ها وجود دارد.

بر خلاف اختیار معامله، قرارداد آتی هنگامی اجرا می‌شود که تاریخ انقضا آن سپری شده باشد، به این معنی که طرفین قرارداد از لحاظ قانونی مجبورند دارایی‌های پایه را با هم مبادله کنند. از طرفی دیگر، قرارداد اختیار معامله یا آپشن (Option contract) صرفا به اختیار و صلاحدید تریدر نگهدارنده قرارداد استفاده می‌شود. اگر خریدار قرارداد بخواهد از اختیار خود استفاده کند، فروشنده مجبور است تا دارایی پایه را معامله کند.

سخن پایانی

قرارداد اختیار معامله یا آپشن (Option contract) نوعی ابزاره مشتقه است که با استفاده از آن حق خرید و فروش یک دارای پایه در قیمتی مشخص و تاریخ انقضایی معین به تریدر داده می‌شود. در واقع وقتی تریدر احساس کند که قیمت یک دارایی در آینده افزایش پیدا می‌کند می‌تواند از اختیار خرید کسب سود کند و هنگامی که انتظار دارد که قیمت کاهش می‌یابد از اختیار فروش استفاده می‌کند. این قرارداد دو نوع دارد: اختیار خرید و اختیار فروش.

قرارداد آپشن حداقل دارای 4 جزء می‌باشد: مقدار، قیمت اِعمال، قیمت قرارداد و تاریخ انقضا. اختیار معامله که در مواردی از قبیل پوشش ریسک، معاملات سفته‌بازی و استراتژی‌های معاملاتی به کار می‌رود.

قرارداد آتی شبیه به آپشن است با این تفاوت که زمان استفاده از آتی بعد از تاریخ انقضاست ولی در آپشن تا پیش از سررسید قابل استفاده است. علاوه بر این در قرارداد آتی اختیاری وجود ندارد و در سررسید طرفین قرارداد مجبور به مبادله هستند.

در حال حاضر معاملات مشتقه ارزهای دیجیتال در صرافی های آنلاین زیادی قابل انجام است. مانند صرافی بایننس، Huobi Global، صرافی Bybit، صرافی اوکی اکس، صرافی بیت مکس و … البته بیشترین معاملات آپشن بیت کوین تا سال 2020 در صرافی Deribit انجام شده است.

استراتژی معاملات تکی و اهرم

در قسمت هفتم از سری آموزش های اختیار معامله به دو مورد از ضرایب ریسک اختیار معامله ( رو ) و ( تتا ) و سبک های معاملاتی افراد در بازار آپشن پرداخته شده است .در این مقاله نیز به انواع استراتژی های بازار آپشن و توضیح اهرم پرداخته شده است .

معاملات تکی به چهار دسته تقسیم میشوند :

1 خرید اختیار خرید ( Long call option ) این استراتژی زمانی سود آور است که روند صعوی باشد .

2 فروش اختیار فروش( Short put option ) این استراتژی زمانی سود آور است که روند صعودی باشد.

3 فروش اختیار خرید ( Short call option ) این استراتژی زمانی سود آور است که روند نزولی باشد.

4 خرید اختیار فروش ( Long put option ) این استراتژی زمانی سود آور است که روند نزولی باشد .

نکات مهم

در روند پر هیجان بازار آپشن چه صعودی باشد و چه نزولی باشد ، حتما در مقام خریدار اختیار معامله قرار بگیرید یعنی اگر روند بازار صعودی پر هیجان بود شما باید در مقام ( Long call option ) قرار بگیرید و اگر روند بازار نزولی پر هیجان بود شما باید در مقام ( Long put option ) قرار بگیرید

در روند کم هیجان بازار آپشن چه بازار صعودی باشد و چه نزولی باشد، میتوان در مقام فروشنده قرار گرفت یعنی اگر روند بازار صعودی کم هیجان بود شما میتوانید در مقام ( Short put option ) قرار بگیرید و اگر روند بازار نزولی کم هیجان بود شما میتوانید در مقام ( Short call option ) قرار بگیرید.

استراتژی خرید اختیار خرید ( Long call option ) :

یکی از ویژگی های مهم این استراتژی این است که سود خریدار اختیار خرید نامحدود است ولی زیان او محدود است به این توضیح که سود خریدار بستگی به میزان رشد سهم پایه دارد و هر چه رشد سهم پایه بیشتر باشد سود قرارداد اختیار معامله نیز بیشتر خواهد شد ولی زیان در این استراتژی محدود به پریمیوم پرداختی خواهد بود که در ابتدای معامله آپشن پرداخت میشود . نکته ای که خریدار اختیار خرید باید به آن توجه داشته باشد این است که حتما به قیمت سر به سری معامله خود توجه کند یعنی بداند که سهم به چه قیمتی برسد، اختیار معامله به قیمت سر به سری خواهد رسید . چرا که بعد از قیمت سر به سری هر مقدار که سهم روند صعودی داشته باشد سود خریدار اختیار خرید محسوب میشود و حتی میتواند قبل از تاریخ سر رسید از قرارداد اختیار معامله با سود خارج شود. قیمت سر به سری در اختیار معامله متفاوت است با بازار سهام چرا که خریدار اختیار معامله باید پولی را که به عنوان پریمیوم پرداخت کرده را نیز بتواند بدست بیاورد تا سر به سر واقعی نام بگیرید.

استراتژی فروش اختیار خرید( Short call option ) :

یکی از ویژگی های مهم این استراتژی این است که سود فروشنده اختیار معامله محدود است ولی زیان او نامحدود است . به این توضیح که سود او محدود به پریمیومی است که خریدار اختیار معامله پرداخت میکند ولی زیان او بستگی به روند بازار دارد یعنی اگر بازار روند صعودی داشته باشد فروشنده در زیان خواهد بود و هر چه بیشتر این صعود ادامه پیدا کند ، زیان فروشنده هم بیشتر خواهد بود . فروشنده باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد سازمان بورس بلوکه کند تا بتواند به عنوان فروشنده اختیار معامله معامله ای را انجام دهد . یعنی تا ضمانتی از سوی فروشنده گذاشته نشود سازمان بورس اجازه معامله را نخواهد داد . این تضمین میتواند هم نقدی باشد و هم سهم آن قرارداد اختیار معامله ، که سازمان آن را تا تاریخ سر رسید بلوکه میکند تا اگر خریدار درخواست اعمال داشت، بتواند معامله را تکمیل کند .

فروشنده برای محاسبه وجه تضمینی که قرار است برای هر 1000سهم نزد سازمان به ودیعه قرار دهد میتواند به سایت tse.ir رفته و در قسمت ماشین حساب وجه تضمین با وارد کردن اطلاعات نماد ، قیمت وجه تضمین را بدست آورید.

اهرم در بازار آپشن چیست؟

اگر قیمت لحظه ای سهم پایه را تقسیم بر قیمت لحظه ای پریمیوم کنیم ، اهرم اختیار معامله بدست میآید . هر چه میزان اهرم بیشتر باشد ریسک بیشتری دارد یعنی اهرم میزان تفاوت قیمت بین پریمیوم و قیمت سهم پایه را نشان میدهد . اما سوالی که ممکن است برایتان رخ دهد این است که قیمت پریمیوم وابسته به چیست و چرا برخی قراردادها در بازار آپشن قیمت پریمیوم بالاتری دارند و برخی قیمت کمتری دارند؟ پاسخ این است که ارزش پریمیوم به دو عامل ارزش ذاتی و ارزش زمانی وابسته است یعنی هر چقدر فاصله بین قیمت اعمال اختیار معامله و قیمت سهم پایه کمتر باشد ارزش ذاتی کم است و هر چه فاصله بین قیمت اعمال اختیار معامله و قیمت سهم پایه بیشتر باشد ارزش ذاتی بیشتر است چرا که فرمول محاسبه ارزش ذاتی ، تفریق قیمت دارایی پایه از قیمت اعمال قرارداد اختیار معامله ، بود .

به بیان دیگر میشود گفت در یک قرارداد اختیار معامله ، ارزش زمانی و ذاتی پایین یک قرارداد مساوی است با پریمیوم پایین و پریمیوم پایین مساوی است با اهرم بالا و اهرم بالا مساوی است با ریسک بیشتر . پس زمانی از قراردادهای با اهرم بالا استفاده کنید که نسبت به تحلیل خود راجع به آینده این قرارداد در بازار آپشن مطمئن هستید چرا که ممکن است اهرم بالا باعث از بین رفتن کل پول شما شود .

به مثال زیر توجه کنید

فرض کنید که ضخود 1050 با قیمت اعمال 250تومان و قیمت سهم پایه 169تومان و پریمیوم 4تومان باشد. حال میخواهیم اهرم این اختیار خرید را محاسبه کنیم :

گفتیم اهرم از تقسیم قیمت سهم پایه بر قیمت پریمیوم بدست میآید یعنی 169 تقسیم بر 4 تومان که میشود حدود42 یعنی اهرم این قرارداد به عدد 42 رسیده است و ریسک بسیار بالایی دارد

علت این ریسک بالا چیست ؟ اگر دقت کنید قیمت سهم پایه 169 و قیمت اعمال 250 تومان است یعنی ریسک و سود حاصل از فروش اختیار فروش ارزش ذاتی این قرارداد منفی است چرا که ارزش ذاتی قرارداد از تفریق قیمت سهم پایه از قیمت اعمال اختیار معامله بدست میآمد که در اینجا ارزش ذاتی این قرارداد منفی خواهد شد . حال سوال این است که چرا معامله گران بازار آپشن حاضرند برای این قرارداد که در زیان است و ارزش ذاتی ندارد پریمیوم پرداخت کنند که همان 4 تومان است ؟ جواب این است که گفتیم برای پریمیوم دو شاخصه مهم است یکی ارزش ذاتی و دیگری ارزش زمانی . در مثال ما ارزش ذاتی منفی بود ولی ارزش زمانی قرارداد هنوز باقی است یعنی تا رسیدن به تاریخ سر رسید زمان باقی است و معامله گران معتقدند که میشود به این قرارداد امیدوار بود . به همین دلیل هنوز قرارداد پریمیوم دارد.

به این نکته توجه کنید که در معاملات آپشن قراردادهایی که اهرم های آن عدد بالایی دارد نباید سرمایه سنگین وارد کنید چرا که ریسک بالایی دارد و امکان دارد سرمایه شما کامل نابود شود .

در انتخاب قراردادهای با اهرم بالا حتما به این نکته توجه کنید که زمان باقی مانده تا تاریخ سر رسید بیش از 30 روز باشد یعنی ارزش زمانی بیشتری داشته باشد و اگر زمان باقی مانده تا تاریخ سر رسید کمتر از 30 روز بود به هیچ عنوان وارد این معامله نشوید.

پس در انتخاب قراردادهای با اهرم بالا به این سه نکته توجه کنید : 1 زمان بیش از 30 روز تا تاریخ سر رسید باشد 2 با سرمایه سنگین وارد این معامله نشوید 3 اگر به تحلیل خود یقین دارید وارد معامله شوید والا وارد نشوید.

برای آشنایی جامع با نحوه کار با سامانه صحرا در بازار آپشن به صورت ویدئویی و به زبان ساده، وارد صفحه کار با سامانه صحرا شوید.

گروه بی نظیر

مدرس و تحلیلگر بازار سرمایه تحلیلگر بازار مالی فارکس تحلیلگر ارشد سایت یار سرمایه برگزاری بیش از صد دوره آموزشی تحلیل بورس و فارکس عضو تیم icf_market تنها ارائه دهنده سبک ولوم تریدینگ به زبان فارسی در دنیا

اختیار معامله یا معاملات آپشن (Option contract) چیست؟

قرارداد اختیار معامله یا آپشن امکان جالبی را برای تریدرها فراهم می‌کند. در واقع شما با خریداری این قرارداد اختیار استفاده از آن را خریداری می‌کنید. این نوع قرارداد بسیار قدیمی است و گویا به زمان یونان باستان باز می‌گردد. در این مقاله می‌کوشیم تا مفهوم و اجزاء آن را بررسی کرده و همچنین مزایا و معایب آن را برشمریم.

قرارداد اختیار معامله یا معاملات آپشن (Option contract) چیست؟

قرارداد اختیار معامله توافقی است که طی آن حق خرید و فروش یک دارایی در قیمتی از پیش تعیین شده و در تاریخی مشخص به تریدر واگذار می‌شود. با اینکه این قرارداد شبیه به قرارداد آتی (Futures Option) است اما تریدرهایی که قرارداد اختیار معامله خریداری می‌کنند مجبور نیستند مواضع خود را تسویه کنند.

قرارداد اختیار معامله نوعی ابزار مشتقه است که می‌تواند مبتنی بر طیف وسیعی از دارایی‌های پایه از قبیل سهام و رمزارزها باشد. این قرارداد همچنین می‌تواند از شاخص‌های مالی مشتق شود. قرارداد اختیار معامله معمولا جهت پوشش ریسک در مواضع موجود و معاملات سفته‌بازی (Speculative Trading) به کار می‌رود.

حجم روزانه معاملات آپشن بیت کوین در صرافی های مختلف

نحوه کارکرد اختیار معامله

دو نوع اختیار معامله وجود دارد که به اختیار فروش و خرید (Puts and Calls) مشهور است. اختیار خرید (Call options) حق خرید دارایی پایه و اختیار فروش (Put options) نیز حق فروش دارایی را به صاحب قرارداد اعطا می‌کند. بدین ترتیب معامله‌گران هنگامی اختیار خرید را انتخاب می‌کنند که انتظار داشته باشند قیمت دارایی افزایش یابد و متقابلا زمانی اختیار فروش را بر می‌گزینند که انتظار کاهش قیمت داشته باشند. همچنین ممکن است معامله‌گران با امید به ثبات قیمت‌ها از اختیار خرید و فروش جهت شرطبندی در نوسانات بازار استفاده کنند.

قرارداد اختیار معامله حداقل شامل چهار جزء است: مقدار، تاریخ انقضا، قیمت اِعمال (Strike price) و قیمت قرارداد اختیار معامله (Premium). مقدار سفارش به تعداد قراردادهایی که معامله می‌شود اشاره دارد. تاریخ انقضا، تاریخی است که پس از سررسید آن تریدر نمی‌تواند از اختیار معامله استفاده کند. قیمت اِعمال، قیمتی است که دارایی ریسک و سود حاصل از فروش اختیار فروش در آن فروخته و یا خریده خواهد شد. و پرمیوم یا قیمت قرارداد نیز قیمت معاملاتی قرارداد اختیار معامله است. این قیمت نمایانگر مبلغی است که که سرمایه‌گذار برای به دست آوردن قدرت انتخاب باید بپردازد. در نتیجه خریداران قرارداد را بر اساس قیمت قرارداد از فروشندگان خریداری می‌کنند. قیمت پرمیوم دائم در حال تغییر است زیرا هر چه می‌گذرد به تاریخ انقضا نزدیک‌تر می‌شود.

اگر قیمت اِعمال از قیمت بازار کمتر باشد، تریدر می‌تواند دارایی را با تخفیف خریده و بعد از احتساب قیمت قرارداد از اختیار معامله استفاده کرده و کسب سود کند. اما اگر قیمت اِعمال بیشتر از قیمت بازار باشد، تریدر هیچ دلیلی برای استفاده از اختیار معامله ندارد و قرارداد بلا استفاده محسوب می‌گردد. اگر از اختیار معامله استفاده نشود تریدر صرفا به اندازه قیمت قرارداد ضرر می‌کند.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که گرچه خریداران قادرند تا بین استفاده کردن و یا استفاده نکردن از اختیار خرید و فروش انتخاب کنند اما این مساله در مورد فروشندگان به تصمیم خریداران بستگی دارد.

پس اگر خریدار قرارداد اختیار خرید بخواهد از اختیار خود استفاده کند، فروشنده مجبور است دارایی را به فروش رساند. این یعنی فروشندگان نسبت به خریداران در معرض ریسک بیشتری قرار دارند. در حالی که زیان خریداران صرفا به مبلغ پرداختی قیمت قرارداد محدود می‌شود، فروشندگان بسته به قیمت بازاری دارایی مستعد مقدار زیان بیشتری هستند.

برخی از قراردادهای اختیار معامله (Option contract) حق استفاده از آن را پیش از تاریخ انقضا به معامله‌گران اعطا می‌کند. این نوع قرارداد معمولا به قرارداد اختیار معامله آمریکایی مربوط می‌شود. نمونه اروپایی اختیار معامله تنها می‌تواند در تاریخ انقضا استفاده شود. لازم به ذکر است که این عناوین ارتباطی با مکان جغرافیایی آنها ندارد.

عوامل موثر در قیمت قرارداد اختیار

مبلغ قیمت قراداد تحت تاثیر چند عامل قرار دارد. برای ساده‌سازی فرض می‌کنیم که قیمت قرارداد اختیار حداقل به 4 مولفه بستگی دارد: قیمت دارایی پایه (underlying asset’s price)، قیمت اِعمال (strike price)، مدت زمان باقی مانده تا تاریخ انقضا، بی‌ثباتی (volatility) یا تلاطم بازار (یا شاخص). این چهار جزء هر کدام تاثیرات متفاوتی بر قیمت قرارداد اختیار خرید و فروش دارند که در جدول زیر نمایان است.

قیمت قرارداد اختیار فروش	قیمت قرارداد اختیار خرید
کاهش می‌یابد	افزایش می‌یابد	افزایش قیمت دارایی
افزایش می‌یابد	کاهش می‌یابد	قیمت اِعمال بالاتر
کاهش می‌یابد	کاهش می‌یابد	کاهش زمان
افزایش می‌یابد	افزایش می‌یابد	بی‌ثباتی

طبیعتا قیمت دارایی و قیمت اِعمال تاثیر معکوسی بر قیمت قرارداد اختیار خرید و فروش دارند. در مقابل زمان کمتر به معنی قیمت پایین‌تر برای هر دو نوع قرارداد اختیار معامله است. دلیل اصلی آن این است که با کمتر شدن زمان باقی مانده و نزدیک شدن به زمان انقضا، احتمال اینکه تریدرها بتوانند از قرارداد به نفع خود بهره گیرند کمتر می‌شود. از طرفی دیگر، افزایش سطح بی‌ثباتی معمولا باعث افزایش قیمت قرارداد اختیار معامله می‌شود. به همین جهت، قیمت قرارداد نتیجه ترکیب عوامل و فاکتورهای فوق است.

اختیار معامله یونانی

اختیار معامله یونانی‌ ابزاری است که برای اندازه‌گیری برخی از عوامل موثر بر قیمت قرارداد طراحی شده‌ است. این حروف مقادیری آماری هستند که جهت اندازه‌گیری ریسک یک قرارداد خاص به کار رفته و بر اساس متغیرهای مبنایی متفاوتی طرح ریزی شده اند. در پایین برخی از این حروف یونانی به همراه شرح مختصری از آنچه اندازه‌گیری می‌کنند، آمده است:

• دلتا (δ): مقدار تغییر قیمت قرارداد اختیار معامله را در ارتباط با قیمت دارایی پایه اندازه‌گیری می‌کند. برای مثال دلتای 0.6 اشاره دارد به اینکه قیمت قرارداد به ازای هر 1 دلار تغییر قیمت دارایی به اندازه 0.6 دلار تغییر خواهد کرد.
• گاما (γ): نرخ تغییر دلتا در طول زمان را اندازه‌گیری می‌کند. در نتیجه اگر دلتا از 0.6 به 0.45 تغییر کند، مقدار گاما 0.15 خواهد شد.
• تتا (θ): تغییر قیمت را در رابطه با هر روزی که از مدت قرار داد می‌گذرد اندازه‌گیری می‌کند. این حرف نشان می‌دهد که با نزدیک شدن به تاریخ انقضا، قیمت قرارداد چه مقدار تغییر می‌کند.
• وگا (𝛎): نرخ تغییر قیمت قرارداد را بر حسب 1 درصد تغییر بی‌ثباتی دارایی پایه اندازه‌گیری می‌کند. افزایش در مقدار وگا نمایانگر افزایش قیمت قرارداد خرید و فروش است.
• رو (ρ): تغییرات قیمت قرارداد را در رابطه با نوسانات نرخ بهره اندازه می‌گیرد. افزایش نرخ بهره معمولا سبب افزایش اختیار خرید و کاهش اختیار فروش می‌شود. به همین جهت «رو» برای اختیار خرید عددی مثبت و برای اختیار فروش عددی منفی است.

چگونه و کجا از اختیار معامله استفاده کنیم؟

پوشش ریسک (Hedging)

قرارداد اختیار معامله به صورت گسترده‌ای به عنوان ابزار پوشش ریسک (Hedging) مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمونه بارز استفاده از استراتژی پوشش ریسک برای تریدرها خرید اختیار فروش ارز دیجیتالی است که نگهداری می‌کنند. اگر ارزش کلی ارزدیجیتالی که نگهداری می‌شود به سبب کاهش قیمت تنزل پیدا کند، استفاده از اختیار فروش می‌تواند زیان وارد شده را کاهش دهد.

برای مثال فرض کنید آلیس با امید به افزایش قیمت بازار، 100 اتریوم خریداری می‌کند، هر کدام به قیمت 500 دلار. علاوه بر آن آلیس برای پوشش ریسک ناشی از احتمال سقوط قیمت تصمیم می‌گیرد با پرداخت 480 دلار به عنوان قیمت اِعمال و پرداخت 20 دلار به ازای هر اتریوم به عنوان قیمت قرارداد، اختیار فروش خریداری کند. اگر بازار نزولی شود و قیمت اتریوم به 350 دلار کاهش یابد، می‌تواند از اختیار فروش خود برای کاهش زیان حاصل شده استفاده کرده و هر اتریوم خود را به جای 350 دلار به قیمت 480 دلار بفروشد. اما اگر بازار صعودی شود نیازی به استفاده از قرارداد اختیار نخواهد داشت و تنها به اندازه قیمت قرارداد زیان خواهد کرد.

در این سناریو، آلیس در قیمت 520 دلار (500 دلار + 20 دلار به ازای هر اتریوم) به نقطه سر به سر می‌رسد (هزینه و درآمد برابر است و سود و زیانی وجود ندارد)، در حالی که زیان وی به 4000 دلار محدود می‌شود (2000 دلار بابت قیمت قرارداد اختیار فروش و 2000 دلار نیز بابت فروش اتریوم در قیمت 48 دلار )

معاملات سفته‌بازی (Speculative trading)

قرارداد اختیار معامله (Option contract) به صورت گسترده‌ای در معاملات سفته‌بازی (Speculative trading) هم به کار می‌رود. برای مثال تریدری که باور دارد قیمت یک دارایی افزایش می‌یابد، می‌تواند اختیار خرید خریداری کند. اگر قیمت دارایی از قیمت اِعمال پیشی گیرد، تریدر می‌تواند از اختیار خرید استفاده کرده و آن را با تخفیف بخرد. هنگامی که قیمت دارایی بیشتر یا کمتر از قیمت اِعمال است، سبب می‌شود قرارداد سودآور باشد و گفته می‌شود که قرارداد اختیار معامله در سود قرار دارد (in-the-Money). همچنین اگر در زیان باشد گفته می‌شود که اختیار معامله خارج از سود است(out-of-the-Money).

استراتژی‌های اصلی

تریدر می‌تواند حین معاملات آپشن طیف وسیعی از استراتژی‌ها را بر مبنای چهار موضع اصلی به کار گیرد. در مقام خریدار می‌تواند اختیار خرید یا اختیار فروش خریداری کند. و به عنوان فروشنده نیز می‌تواند اختیار خرید یا اختیار فروش بفروشد. همان طور که اشاره شد، فروشندگان مجبورند هنگامی که نگهدارنده قرارداد تصمیم دارد تا از آن استفاده کند، دارایی را بخرند و یا بفروشند.

استراتژی‌های معاملاتی متفاوت آپشن بر اساس ترکیبات متنوع اختیار خرید و فروش وضع شده‌اند. اختیار فروش حمایتی (Protective Puts)، اختیار خرید تامینی (Covered call)، اختیار معامله دو لنگه (Straddle) و اختیار معامله مسدود (Strangle) نمونه‌های اصلی این استراتژی‌ها هستند.

• اختیار فروش حمایتی (Protective Puts): عبارت است از خرید قرارداد اختیار فروش یک دارایی‌ در حالتی که فرد از قبل مالک دارایی است. این استراتژی در مثال قبل توسط آلیس استفاده شد. این استراتژی به بیمه سبد (Portfolio Insurance) نیز معروف است زیرا سرمایه‌گذار را در برابر روند نزولی بازار محافظت می‌کند و در عین حال در صورتی که قیمت دارایی افزایش یابد از پهنه ریسک محافظت می‌کند.
• اختیار خرید تامینی (Covered call): عبارت است از فروش قرارداد اختیار خرید یک دارایی که فرد از پیش مالک آن است. این استراتژی برای ایجاد درآمد اضافی ناشی از نگهدارای دارایی‌، توسط سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر قرارداد استفاده نشود، سرمایه‌گذاران از قیمت قرارداد کسب عایدی می‌کنند. اگر به خاطر افزایش قیمت بازار از قرارداد استفاده شود، سرمایه‌گذاران مجبور میَ‌شوند تا مواضع خود را ترک کنند.
• اختیار معامله دو لنگه (Straddle): عبارت است از خرید یک اختیار خرید و یک اختیار فروش یک دارایی واحد با قیمت اِعمال و تاریخ انقضا یکسان. این استراتژی به تریدر اجازه می‌دهد که به اندازه‌ حرکت قیمت دارایی سود برد. به عبارتی ساده در این حالت تریدر بروی نوسانات و بی‌ثباتی بازار شرطبندی می‌کند.
• اختیار معامله مسدود (Strangle): عبارت است از خرید یک اختیار خرید و یک اختیار فروش که هر دو خارج از سود قرار دارند (مثلا قیمت اِعمال برای اختیار خرید بالاتر از قیمت بازار و برای اختیار فروش پایین‌تر از قیمت بازار است). اساسا اختیار معامله مسدود شبیه به اختیار معامله دو لنگه است اما هزینه کمتری نسبت به آن دارد. به هر حال برای آنکه اختیار معامله مسدود سودآور باشد، به سطح بالایی از بی‌ثباتی و تلاطم نیاز است.

مزایا و معایب قراردادهای اختیار

مزایا:

• مناسب برای پوشش دادن ریسک‌های بازار
• انعطاف بیشتر در معاملات سفته‌بازی
• لحاظ کردن چندین ترکیب و استراتژی معاملاتی، به همراه الگوهای منحصر به فرد ریسک به پاداش
• مستعد برای کسب سود از تمامی روندها از جمله صعودی، نزولی و خنثی (رنج)
• می‌تواند هنگام اتخاذ موضع در کاهش هزینه‌ها به کار رود.
• امکان استفاده همزمان در چندین معامله

معایب:

• درک نحوه سازوکار و محاسبه قیمت آپشن همیشه آسان نیست.
• ریسک‌ بالایی دارد به خصوص برای فروشندگان قرارداد
• در مقایسه با گزینه‌های متعارف استراتژی‌های معاملاتی پیچیده‌تری دارد.
• بازار معاملات آپشن اغلب سطح نقدینگی پایینی دارند و این امر باعث می‌شود که جذابیت کمی برای اکثر تریدرها داشته باشد.
• قیمت قرارداد اختیار معامله به شدت بی‌ثبات است و هر چه به تاریخ انقضا نزدیک شود بیشتر کاهش می‌یابد.

قرارداد اختیار چه تفاوت‌هایی با قرارداد آتی دارد؟

قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله هر دو از ابزار مشتقه هستند و از این رو موارد استفاده مشترکی دارند. علیرغم شباهت ‌شان به یکدیگر، یک تفاوت عمده در تسویه سازوکار آن‌ها وجود دارد.

بر خلاف اختیار معامله، قرارداد آتی هنگامی اجرا می‌شود که تاریخ انقضا آن سپری شده باشد، به این معنی که طرفین قرارداد از لحاظ قانونی مجبورند دارایی‌های پایه را با هم مبادله کنند. از طرفی دیگر، قرارداد اختیار معامله یا آپشن (Option contract) صرفا به اختیار و صلاحدید تریدر نگهدارنده قرارداد استفاده می‌شود. اگر خریدار قرارداد بخواهد از اختیار خود استفاده کند، فروشنده مجبور است تا دارایی پایه را معامله کند.

سخن پایانی

قرارداد اختیار معامله یا آپشن (Option contract) نوعی ابزاره مشتقه است که با استفاده از آن حق خرید و فروش یک دارای پایه در قیمتی مشخص و تاریخ انقضایی معین به تریدر داده می‌شود. در واقع وقتی تریدر احساس کند که قیمت یک دارایی در آینده افزایش پیدا می‌کند می‌تواند از اختیار خرید کسب سود کند و هنگامی که انتظار دارد که قیمت کاهش می‌یابد از اختیار فروش استفاده می‌کند. این قرارداد دو نوع دارد: اختیار خرید و اختیار فروش.

قرارداد آپشن حداقل دارای 4 جزء می‌باشد: مقدار، قیمت اِعمال، قیمت قرارداد و تاریخ انقضا. اختیار معامله که در مواردی از قبیل پوشش ریسک، معاملات سفته‌بازی و استراتژی‌های معاملاتی به کار می‌رود.

قرارداد آتی شبیه به آپشن است با این تفاوت که زمان استفاده از آتی بعد از تاریخ انقضاست ولی در آپشن تا پیش از سررسید قابل استفاده است. علاوه بر این در قرارداد آتی اختیاری وجود ندارد و در سررسید طرفین قرارداد مجبور به مبادله هستند.

در حال حاضر معاملات مشتقه ارزهای دیجیتال در صرافی های آنلاین زیادی قابل انجام است. مانند صرافی بایننس، Huobi Global، صرافی Bybit، صرافی اوکی اکس، صرافی بیت مکس و … البته بیشترین معاملات آپشن بیت کوین تا سال 2020 در صرافی Deribit انجام شده است.