بازارهای مالی و طبقه بندی آن ها
بازار سهام: (stock market) یک بازار سازمان دهی شده است که با هدف خرید و فروش سهام شکل گرفته شده است. یک نمونه این بازار می تواند بازارهای بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران باشد.
بازار اوراق بدهی:(Debt market) بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت(اوراق قرضه) داد و ستد می شوند. یک نمونه این بازار می تواند اوراق خزانه اسلامی منتشر شده در فرابورس ایران باشد.
بازار ابزارهای مشتقه(Derivative Market):
برخی از خدمات سایت، از جمله مشاهده متن مطالب سالهای گذشته روزنامههای عضو، تنها به مشترکان سایت ارایه میشود.
شما میتوانید به یکی از روشهای زیر مشترک شوید:
در سایت عضو شوید و هزینه اشتراک یکساله سایت به مبلغ 700,000ريال را پرداخت کنید.
همزمان با برقراری دوره اشتراک بسته دانلود 100 مطلب از مجلات عضو و دسترسی نامحدود به مطالب روزنامهها نیز برای شما فعال خواهد شد!
پرداخت از طریق درگاه بانکی معتبر با هریک از کارتهای بانکی ایرانی انجام خواهد شد.
پرداخت با کارتهای اعتباری بینالمللی از طریق PayPal نیز برای کاربران خارج از کشور امکانپذیر است.
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی همه کاربران به متن مطالب خریداری نمایند!
طبقهبندی بازارهای مالی
بازارهای مالی محلی برای داد و ستد دارایی های مالی (اوراق بهادار) و محلی برای ملاقات منابع مازاد مالی با افراد خواهان منابع مالی هستند به این صورت که هر فرد میتواند با سرمایه های خرد خود به شکوفایی اقتصاد کمک کند و بر روی بنگاهها سرمایهگذاری داشته باشد. بازارهای مالی را میتوان بر اساس دیدگاههای مختلف همچون سررسید سرمایهگذاریها، محل داد و ستد، نوع مبادله، قانونمندی و مواردی از این دست تقسیمبندی کرد که در ادامه با این دستهبندیها آشنا خواهیم شد.
طبقهبندی بازارهای مالی بر اساس سررسید
1.بازار پول: بازار پول یا Money Market بازاری است که اوراق بهادار با سررسیدهای کوتاه مدت معمولا بازارهای مالی و طبقه بندی آن ها کمتر از یکسال معامله میشوند. ابزارهای بازار پول معمولا به دلیل سررسید کوتاهتر، برای سرمایه گذاران دارای ریسک کمتری هستند. مهمترین هدف تشکیل بازار پول تسهیل روند تامین مالی شرکتها در کوتاهمدت است. نهادهای مالی فعال در بازار پول، بانکهای تجاری و موسسات مالی و اعتباری هستند. از جمله ابزارهای بازار پول میتوان به اسناد خزانه، اسناد تجاری و گواهی سپرده اشاره کرد.
2.بازار سرمایه: بازار سرمایه یا Capital Market بازاری است که اوراق بهادار با سررسیدهای بلندمدت بیشتر از یکسال معامله میشوند. مهمترین هدف تشکیل بازار سرمایه تامین مالی بلندمدت شرکتها است. ابزارهای بازار سرمایه معمولا نسبت به بازار پول دارای ریسک و بازدهی بیشتری هستند. از جمله ابزارهای بازار سرمایه میتوان به اوراق قرضه بلندمدت و سهام عادی و ممتاز اشاره کرد.
طبقهبندی بازارهای مالی بر اساس زمان انتشار
1.بازار اولیه: بازار اولیه یا Primary Market بازاری است که اوراق بهادار توسط دولت یا شرکتهای سهامی برای بار اول و توسط خود دولت یا شرکت به عنوان ناشر عرضه میشوند. عرضه این اوراق برای بار اول از طریق پذیرهنویسی انجام میشود و مبلغ دریافت شده مستقیم به حساب شرکت ناشر واریز میشود. بهطور خلاصه تامین مالی شرکت ها در بازار اولیه انجام میشود.
2.بازار ثانویه: بازار ثانویه یا Secondary Market بازاری است که در آن اوراق بهاداری که قبلا در بازار اولیه منتشر و عرضه شدند در حال معامله هستند و دیگر شرکت ناشر این اوراق نقشی در معاملات اوراق ندارد و معاملات بین سرمایهگذاران و دارندگان اوراق معامله میشود.
طبقهبندی بازارهای مالی بر اساس حق مالی
1.بازار بدهی: بازار بدهی یا Dept Market ، در این بازار اوراقهایی معامله میشوند که ادعای طلب از ناشر را بیان میکنند مانند اوراق خزانه اسلامی
2.بازار مالکیت: بازار مالکیت یا Stock Market ، در این بازار ادعای مالکیت بر روی اوراق بهادار عنوان میشود مانند سهام
طبقهبندی بازارهای مالی بر اساس پیوستگی معاملات
1.بازار فراخوانی (دورهای): در بازارهای فراخوانی فقط در زمانهای خاصی میتوان داد و ستد انجام داد. معمولا در این نوع بازارها معاملات به صورت حضوری انجام میشود مانند بازارهای محلهای.
2.بازار پیوسته: در بازارهای پیوسته معاملات همه روزه و در هر زمانی انجام میشود مانند بازار بورس.
طبقهبندی بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری
1.بازار نقدی: بازار نقدی یا Spot Market در این بازار پرداخت پول و دریافت دارایی به طور همزمان انجام میشود.
2.بازار آتی: بازار آتی یا Future Market در این بازارها پرداخت پول و دریافت دارایی هر دو به زمان مشخصی در آینده موکول میشود.
طبقهبندی بازارهای مالی بر اساس قانونمندی و انضباط نظارتی
1.بازارهای رسمی (بورس اوراق بهادار): شرایط پذیرش شرکتها در بازارهای رسمی مانند بورس اوراق بهادار نسبت به سایر بورسها شرایط ویژه و سختتری دارند. بازارهای رسمی معمولا از درجه شفافیت بالاتری برخوردار هستند. بازارهای رسمی دارای کارگزاران رسمی نیز میباشند که مجوز این کارگزاران از طرف خود سازمان بورس اوراق بهادار صادر میشود. بورس نیویورک به عنوان بزرگترین بورس سازمان یافته دنیا شناخته میشود.
2.بازارهای خارج از بورس (فرابورس): بازارهای خارج از بورس یا OTC (over the counter) بازارهایی هستند که در آن معاملات شرکتهایی که در بازار بورس پذیرش نشدهاند انجام میشود. شرایط پذیرش شرکتها در بازارهای خارج از بورس نسبت به بازارهای رسمی راحتتر است. معاملات در این بازارها توسط کارگزاران غیرعضو با کارمزدهای کمتر و از طریق کانال چانهزنی انجام میشود. البته ناگفته نماند که معاملات فرابورس در ایران از طریق کارگزاران رسمی و همانند معاملات بورس اوراق بهادار انجام میشود.
3.بازارهای سوم: این بازار زیرمجموعهای از بازار خارج از بورس است و برای پاسخگویی به نیازهای آن دسته از موسسات بزرگ سرمایهگذاری به وجود آمدهاند. کارمزد معاملات در این بازار به مراتب کمتر و حجم معاملات در این بازار بالا و به صورت عمده است.
4.بازارهای چهارم: این بازار زیرمجموعهای از بازار سوم است به طوری که سازمانهای بزرگ بدون دخالت کارگزار حجم بالایی از اوراق بهادار را مستقیما معامله میکنند.
نهاد های مالی
در کشور های توسعه یافته، اقتصاد توسعه یافته حاکم است که در این نوع اقتصاد، نهاد های مالی قوی ای وجود دارند که موتور توسعه کشور را به حرکت در می آورند. این نهاد های مالی، به نهاد های مالی توسعه ای معروف اند.
حال می توان گفت با توجه به این که هدف ایران نیز، طی نمودن مسیر توسعه می باشد، لذا برای رسیدن به یک اقتصاد قوی و پویا نیاز است که نهاد های مالی توسعه ای در آن سازمان یابد.
نهاد های مالی و بازار پول:
واسطه های مالی و همچنین بانک مرکزی از مهم ترین نهاد های مالی در بازار پول و سرمایه ایران محسوب می شوند که از واسطه های مالی می توان به بانک های تجاری، دولت، موسسات دولتی، کارگزاری ها، صندوق های سرمایه گذاری و … اشاره نمود که نقش بسیار مهمی را در بازار پول و سرمایه به عهده دارند.
وظایف بانک مرکزی:
از جمله وظایف اصلی بانک مرکزی می توان به موارد زیر اشاره کرد.
بانکداری دولت:
بر اساس نیاز دولت، لازم است که وجوه دولتی در یک حساب حفظ شوند تا امکان استفاده از آنها در مواقع لزوم، موجود باشد. دولت این وجوه را نزد بانک مرکزی نگه داری می کند وهمانند اشخاص حقیقی، وجوهی را که لازم دارد، از طریق استقراض از بانک یا فروش اوراق بهادار کسب می نماید.
کارگزار دولت:
در خیلی از کشور های غربی، بسیاری از وظایف تجاری کشور، به عهده خزانه داری می باشد و این کار از طریق بانک مرکزی انجام می گیرد. همچنین انتقال سفارشات مالی مهم دولت نیز بر عهده بانک مرکزی است.
تسعیر و یا بازخرید بدهی های دولت و همچنین خرید مجدد اوراق خزانه نیز از جمله وظایف تجاری بانک مرکزی به شمار می رود. بانک مرکزی خدمات کارگزاری ویژه را نیز برای دولت انجام می دهد.
این نوع خدمات، پرداخت ها و توافق های تجاری را شکل می دهد که در سطح بین المللی می باشند و حساب های بانکی مجزایی برای آنها در نظر گرفته شده است.
همچنین می توان گفت که بانک مرکزی به عنوان یک کارگزار برای دولت، وظیفه کنترل ارز را نیز بر عهده دارد.
بانکداری بانک های تجاری:
بانک های تجاری، بخشی از سرمایه و وجوه خود را در اختیار بانک مرکزی قرار می دهند و زمانی که به آن نیاز داشته باشند، اقدام به اخذ قرض از بانک مرکزی می نمایند. بانک مرکزی نیز سپرده ها را پذیرفته و وجوه دریافتی را به سایر بانک ها انتقال می دهد.
بنابراین، این بانک ها (بانک های تجاری)، یک حساب جاری نزد بانک های دیگر دارند که می توانند از آن قرض کنند.
آخرین وام دهنده:
بانک های تجاری زمانی که به وام نیاز داشته باشند، آن را از بانک مرکزی دریافت می کنند که در این صورت بانک مرکزی به عنوان آخرین وام دهنده می باشد.
قدرت بانک مرکزی در اعتبار آن می باشد که یک سلاح قدرتمند برای ایجاد تعادل در جریانات پولی و فعالیت های اعتباری بانک های تجاری می باشد. بر این اساس، بانک مرکزی وظیفه تنزیل مجدد و همچنین اطلاق آخرین وام دهنده را از قدرت انحصاری چاپ اسکناس دارا می باشد.
اصطلاح تنزیل مجدد، در زمان صدور برات تجاری مورد استفاده قرار می گیرد. در این صورت بانک موظف است که تمامی برات های تجاری فروخته شده را جمع آوری نموده تا به این وسیله بتواند احتیاجات موقت به وجه نقد را رفع نماید.
برات های ارزی که به بانک انتقال می یابند، به عنوان ذخیره نقدی درجه دوم برای بانک مرکزی محسوب می شوند و هدف بانک مرکزی از تحقیق تنزیل مجدد، حفظ تعادل در معاملات می باشد و باعث می شود که هیچ معامله معتبر و لازمی، خارج از رده صورت نگیرد.
کنترل و تنظیم عرضه پول:
کنترل و تنظیم عرضه پول، از مهم ترین وظایف بانک مرکزی است که به روش های زیر انجام می گردد.
کنترل چاپ پول:
در بسیاری از کشور ها، تعیین میزان پول در گردش به عهده بانک مرکزی می باشد و بانک برای کنترل آن دارای قدرت زیادی می باشد و در زمان کاهش عرضه نسبت به میزان تقاضا، عرضه را افزایش داده تا با میزان تقاضا در تعادل بماند.
تنظیم فعالیت های بانک های تجاری از طریق تغییر در نرخ ذخیره قانونی:
زمانی که اقتصاد کشور به ذخایر نقدی احتیاج داشته باشد، بانک مرکزی موظف است که ذخایر نقدی مناسب را فراهم نموده و افزایش در ذخیره قانونی بانک های تجاری را بررسی می نماید و آنها را مجبور به کاهش اعتبارات می کند.
عملیات بازار باز:
عملیات بازار باز یکی از مهم ترین ابزار های کنترلی عرضه پول در کشور های غربی به شمار می رود که بانک مرکزی از طریق خرید و فروش اوراق بهادار دولتی و حتی غیر دولتی و برات های ارزی، میزان پول در گردش را تحت کنترل خود درآورده و قادر به افزایش یا کاهش آن می باشند.
مجموعه ابزار های فوق:
ابزار های ذکر شده در بالا، ابزار هایی هستند که بانک مرکزی می تواند به وسیله آنها، عرضه پول و اعتبار را تحت کنترل خود در بیاورد.
کنترل حجم پول و اعتبار جاری:
لذا می توان گفت که بانک مرکزی، می تواند به بانک های تجاری و سایر بنگاه های اقتصادی و مالی دستور مستقیم جهت کنترل حجم پول و اعتبار جاری را کنترل نماید.
انجام مبادلات مالی بین المللی:
مبادلات مالی بین المللی، آخرین وظیفه ای می باشد که انجام آن بازارهای مالی و طبقه بندی آن ها به عهده بانک مرکزی قرار گرفته است و تمامی دریافت ها و پرداخت های تجارت خارجی را کنترل می نماید. به عبارتی، تمامی فعالیت های مالی که با کشور های خارجی وجود دارد، از طریق بانک مرکزی صورت می گیرد.
بانک های تجاری، بزرگ ترین گروه از نهاد های فعال در بازار پول می باشند که منابع آنها از طریق سپرده های دیداری و پس انداز ها، جمع آوری می گردند و در قالب وام ارائه می شوند.
به عبارتی می توان گفت که وظیفه اصلی بانک های تجاری، تجهیز و تخصیص منابع مالی می باشد که از جمله خدمات بانک های تجاری را می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- خلق پول از طریق سپرده های جدید
- پیشنهاد ابزار های پرداخت برای خرید کالا و خدمات
- عرضه خدمات مالی بین المللی شامل تضمین اعتبارات واردات مربوط به شرکت ها
- اعطای وام به دولت های خارجی و شرکت های چند ملیتی
- ارائه اطلاعات و آگاهی های لازم در رابطه با فرصت های سرمایه گذاری خارجی و بازار های خارجی به مشتریان خود و خرید و فروش اسناد خارجی برای مشتریان
- ارائه خدمات مربوط به سرمایه گذاری
موسسه مشاوران مطالعه مقاله چک برگشتی را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.
موسسات اعتباری غیر بانکی
موسسات اعتباری غیر بانکی:
یکی دیگر از نهاد های فعال در بازار پول می توان به موسسات اعتباری غیر بانکی اشاره نمود که از طریق جذب سپرده های غیر دیداری، اخذ تسهیلات و استفاده از سایر ابزار های مالی، قادر به تجهیز منابع می باشند. این منابع به اعطای تسهیلات اعتباری تخصیص داده می شوند که بنا به تشخیص بانک مرکزی، واسطه بین عرضه کننده و متقاضی منابع مالی می باشد.
نکته: مهم ترین وجه تمایز موسسات با بانک های تجاری، قدرت خلق پول می باشد که بانک های تجاری قادر به انجام آن هستند اما موسسات غیر بانکی این قدرت را ندارند.
نهاد های بازار سرمایه:
مهم ترین نهاد هایی که در بازار سرمایه وجود دارند، نهاد های خود تنظیم گر، واسطه های مالی و فعالین بازار می باشند که به صورت زیر دسته بندی می شوند.
نهاد های خود تنظیم گر:
نهاد های خود تنظیم گر دارای ویژگی های زیادی هستند که یکی از مهم ترین آنها، برخورداری از استاندارد های حرفه ای و اخلاقی می باشد. این ویژگی، وظایف نظارتی مقام ناظر در بازار سرمایه را تفویض داده است.
در واقع می توان گفت که نهاد های خود تنظیم گر می توانند برای حسن انجام وظایف و تنظیم فعالیت های حرفه ای، اقدام به وضع و اجرای قوانین و استاندارد های حرفه ای نمایند.
مهم ترین سازمان های خود تنظیم گر عبارتند از:
بورس اوراق بهادار:
بورس اوراق بهادار از جمله مهم ترین نهاد های خود تنظیم گر فعال در بازار دست دوم اوراق بهادار به شمار می آید.
از جمله وظایف اصلی در بورس اوراق بهادار می توان به فراهم نمودن بازاری شفاف اشاره نمود که مناسب داد و ستد باشد. همچنین، سیستمی برای نظارت بر جریان معاملات می باشد که عملیات بازار و فعالیت اعضا را تحت نظر دارد.
در این راستا، یک بورس اوراق بهادار به طور متعارف، مسئولیت های زیر را بر عهده خواهد داشت:
- تصمیم گیری درباره پذیرش یا لغو پذیرش اعضا شامل کارگزاران، معامله گران، بازار گردانان و مشاوران و مدیران سرمایه گذاری
- تصمیم گیری درباره پذیرش یا لغو پذیرش ابزار های مالی قابل داد و ستد در بورس اعم از سهام، ابزار های بدهی و ابزار های مشتقه
- فراهم آوردن یک سیستم داد و ستد مناسب و کارآمد
- فراهم آوردن یک سیستم مناسب و کارآمد برای تسویه و پایاپای داد و ستد
- فراهم آوردن یک سیستم مناسب برای نظارت بر جریان داد و ستد، عملیات بازار و فعالیت اعضا
- فراهم آوردن امکانات و تسهیلات لازم برای توزیع و انتشار اطلاعات مربوط به داد و ستد و نیز سایر اطلاعات لازم برای تصمیم گیری درباره داد و ستد اوراق بهادار
بورس کالا:
بورس کالا، جز نهاد های سازمان یافته ای محسوب می شوند که برای خرید و فروش کالا از آن استفاده می شود. در این بورس، خرید و فروش کالا ها به دو صورت انجام می گیرد.
بازار آتی:
در بازار آتی، قراردادهای آتی و نه خود کالا ها، توسط واسطه های بازار و از طریق حراج حضوری مورد داد و ستد قرار می گیرند. بر اساس این قرارداد ها تحویل کالا یا دریافت آن در یک زمان معین ضمانت می شود.
بازار نقدی:
در بازار نقدی، کالا ها به طور واقعی و فیزیکی در قیمت هایی که خریداران و فروشندگان بر روی آنها توافق کرده اند، داد و ستد می شوند.
بورس های آتی از طریق ارتباط بین کسانی که می خواهند برای گریز از ریسک ناشی از ناپایداری قیمت کالا ها، داد و ستد تامینی انجام دهند و کسانی که با به کار گرفتن سرمایه خود در این بازار ها و پذیرش ریسک، انتظار کسب سود دارند، امکان داد و ستد تامینی برای کنترل ریسک نوسان قیمت کالا ها را فراهم می آورند.
از این رو، انتقال ریسک و توزیع آن بین اجزای بازار از مهم ترین کارکرد های این بازار ها به شمار می آید.
کشف قیمت:
کشف قیمت به معنی گرد آوری و آشکار نمودن اطلاعاتی در مورد قیمت های آتی کالا ها، از دیگر کارکرد های بازار آتی می باشد.
موسسات سپرده گذاری و نگهداری از اوراق بهادار:
موسسات سپرده گذاری، با هدف نگهداری اوراق بهادار و انتقال مالکیت اوراق بدون انتقال فیزیکی آن می باشد که از طریق انتقال اوراق از یک حساب به حساب دیگر، و به طور کلی سرعت بخشیدن به داد و ستد در بازار اوراق بهادار ایجاد شده اند.
ایجاد موسسات سپرده گذاری و نگهداری اوراق بهادار، با توجه به گسترش چشم گیر بازار های مالی و رشد حجم داد و ستد در بورس های اوراق بهادار، امری اجتناب ناپذیر بوده و باعث کاهش خطرات مربوط به تاخیر در تحویل، گم شدن، سرقت و جعل اوراق بهادار و صرفه جویی در وقت و هزینه نقل و انتقال اوراق شده و به افزایش کارایی تسویه و پایاپای و انتقال اوراق بهادار کمک می کند.
موسسه مشاوران مطالعه مقاله انواع دارایی را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.
واسطه های بازار
واسطه های بازار:
واسطه های بازار به عنوان نهاد های اجرایی و عملیاتی بازار اوراق بهادار، تمامی فعالیت های مربوط به عرضه اولیه اوراق و تضمین فروش آنها، مدیریت پرتفوی، انجام سفارش های خرید و فروش مشتریان، مشاوره و امور مربوط به تهیه، پردازش و انتشار اطلاعات داد و ستد اوراق بهادار و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار در بازار را انجام می دهند.
برخی از مهم ترین واسطه های بازار را می توان به صورت زیر بر شمرد:
شرکت های تامین سرمایه (بانک های سرمایه گذاری):
این موسسات که در بازار اولیه فعالیت می کنند، قیمت گذاری، بازاریابی و فروش اوراق بهادار شرکت ها را در انتشار اولیه از طریق عرضه عمومی یا خصوصی بر عهده دارند.
موسسات مزبور، گاه بر اساس قرارداد متعهد می شوند که بخشی از اوراق بهادار شرکت را که فروش نرفته است، خریداری نمایند.
کارگزاران:
اشخاصی هستند که به عنوان واسطه بین خریداران و فروشندگان به داد و ستد اوراق بهادار می پردازند. کارگزاران به عنوان نماینده مشتری و به حساب مشتری، در مقابل دریافت کارمزد، به خرید و فروش اوراق بهادار می پردازند.
معامله گران:
معامله گران، واسطه های مالی هستند که به حساب خود اوراق بهادار می خرند و از موجودی سهام خود به مشتریان می فروشند یا اوراق بهادار آنها را خریداری می کنند.
معامله گران کارمزد دریافت نمی کنند بلکه از تفاوت قیمت خرید و فروش اوراق بهادار سود می برند.
مشاوران سرمایه گذاری:
مشاوران سرمایه گذاری نهاد هایی هستند که به اشخاص یا نهاد های دیگر در زمینه ارزش گذاری اوراق بهادار، سرمایه گذاری در اوراق بهادار و تهیه سبد سرمایه گذاری مشاوره می دهند.
بازار گردانان:
بازار گردانان از نهاد های مهم فعال در بورس های اوراق بهاداراند که با داشتن توان مالی و تخصص لازم، مسئولیت حفظ بازاری منظم و مداوم برای سهام خاصی را عهده دار می شوند.
در واقع بازارگردان با خرید و فروش سهام، به مقابله با عدم تعادل های موقت می پردازد و می کوشد تا عرضه و تقاضا را متعادل سازد.
به عبارت دیگر بازارگردان گاه در نقش خریدار، در مواردی که سهم خاص و مورد نظر خریدار ندارد و گاه در نقش فروشنده، چنان چه سهم خاصی فروشنده نداشته ولی خریداران بالقوه ای دارد، در بازار فعالیت می کند.
بازارگردان می تواند به عنوان یک کارگزار برای سفارش دهندگان خرید و فروش سهام را ” با استفاده از دفاتر خود که در آن سفارش خرید و فروش اوراق بهادار با قیمت های معین پیشنهادی ثبت شده است” انجام دهد یا به عنوان یک معامله گر، اوراق بهادار تعیین شده را برای موجودی خود معامله کند.
شرکت های سرمایه گذاری:
شرکت های سرمایه گذاری از جمله واسطه های مالی هستند که کارکرد اصلی آنها مدیریت تخصصی سرمایهگذاری در بازار اوراق بهادار است.
اگر چه انواع متعددی از شرکت های سرمایه گذاری با کارکرد های مختلف وجود دارند، اما شرکت های فعال در بورس های اوراق بهادار، به طور معمول با هدف مدیریت پرتفوی وارد بورس می شوند.
این شرکت ها با فروش اوراق سرمایه گذاری خود به عموم، وجوه به دست آمده را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار سرمایه گذاری می کنند و به نمایندگی از دارندگان اوراق به اداره آن می پردازند.
سایر فعالان بازار سرمایه:
علاوه بر نهاد ها و موسسات فوق، نهاد های دیگری با وظایف و کارکرد های خاص در بازار سرمایه فعالیت می کنند که مهم ترین آنها عبارتند از:
موسسات رتبه بندی خطر و اعتبار:
کارکرد اصلی این موسسات، رتبه بندی اوراق بدهی شرکت ها با توجه به ریسک عدم بازپرداخت یا ورشکستگی است. این موسسات به انجام کار های زیر می پردازند.
- تحلیل مالی
- ارزیابی مدیریت
- تحلیل صنعت و بررسی احتمال عدم پرداخت بهره یا سود و باز پرداخت اصل سرمایه
- نوع و شرایط تعهدات
- حفاظت دارایی ها به هنگام ورشکستگی
- سازماندهی مجدد و سایر مسایل قانونی
- وجود ضمانت و بیمه به رتبه بندی اوراق بدهی
موسسات مزبور با رتبه بندی اوراق بدهی با تعهدات ثابت، به سرمایه گذاران کمک می کنند تا چشم انداز پرداخت سقف تعهد شده مورد نظر را با توجه به ریسک عدم بازپرداخت یا ورشکستگی ارزیابی کنند.
پردازش گران حرفه ای اطلاعات یا فروشندگان حرفه ای اطلاعات:
فعالیت عمده این گونه موسسات، گرد آوری و پردازش اطلاعات به منظور اتخاذ تصمیم در زمینه سرمایه گذاری در اوراق بهادار است.
اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله کشف تقلب را به شما پیشنهاد می کنیم.
بازارهای مالی و طبقه بندی آن ها
رفتار گلهای حاکی از تمایل انسان به رفتارکردن شبیه دیگران است. وقتی توده جامعه کار خاصی انجام میدهند یا عکسالعمل خاصی از خود بروز میدهند، از نظر ذهنی برای افراد خیلی سخت است که رفتاری متفاوت از بقیه داشته باشند. به بیان دیگر رفتار گلهای به رفتار مجموعهای از افراد گفته میشود که بدون هماهنگی با یکدیگر، رفتاری شبیه به هم از خود نشان میدهند. تحقیقات نشان داده است بسیاری از سرمایهگذاران که به کار خرید و فروش سهام مبادرت میورزند، از اطلاعات رد و بدل شده و ارتباطات موجود بین سرمایهگذاران استفاده میکنند.
مفهوم رفتار گله ای
دلایل بسیاری وجود دارد که سرمایهگذارانی که به دنبال حداکثر کردن سود یا مطلوبیت خود هستند، پس از مشاهده دیگران تحت تأثیر قرار میگیرند. مثلاً سایرین ممکن است اطلاعاتی راجع به بازده سرمایهگذاری داشته باشند که عملکردشان حاوی این اطلاعات است. یا در مورد مدیران مالی که برای دیگران سرمایهگذاری میکنند، انگیرههایی که از نحوه نظام پاداشدهی و یا استخدام کارمندان به وجود میآید، رفتاری تقلیدی را به دنبال داشته باشد. دلیل دیگر میتواند تمایل ذاتی افراد برای همراهی با جمع باشد.
به طور کلی میتوان انتظار بروز رفتار گلهای در بازارهای مالی را برای سه گروه اصلی فعالان بازار در نظر گرفت:
۱- سرمایهگذاران انفرادی؛ ۲- مدیران سرمایهگذاری؛ ۳- نهادهای بزرگ سرمایهگذاری
طبقه بندی رفتارهای گله ای
رفتارهای گلهای را به دو دسته عقلایی و غیرعقلایی یا شبهعقلانی میتوان تقسیم کرد. دیدگاه غیرعقلایی بر جنبه روانشناسی سرمایهگذاران متمرکز میشود. اعتقاد این دیدگاه بر این است که مدیران بدون مدنظر قرار دادن تجزیه و تحلیلهای عقلایی، صرفاً به تقلید کورکورانه از یکدیگر روی میآورند، در نتیجه سرمایهگذاران عاقلتر قادر به کسب سود بیشتری از این رفتار هستند.
در مقابل رفتار گلهای عقلایی، بر تصمیمات بهینهای تمرکز دارد که در اثر اختلالات اطلاعاتی یا موضوعات انگیزشی تخریب میشوند و دیدگاه عقلایی خارجی بر اثرات خارجی، برتصمیمگیری بهینه متأثر از مشکلات بر سر راه اطلاعات و اعمال انگیزشی متمرکز میشود.
رفتار گلهای ممکن است عامدانه و یا ناآگاهانه باشد. در حالت عامدانه افراد با قصد، شبیه دیگران عمل میکنند و با همان شدت نیز حرکت معکوس از خود بروز میدهند. در حالت ناآگاهانه به علت مواجه شدن با شرایط یکسان، گروهی از سرمایهگذاران شبیه هم عمل میکنند. رفتار گلهای عامدانه خود به دو صورت عقلایی (بر اساس منافع) و غیرعقلایی بررسی میشود که در هر حالت به بروز مشکلات در بازار سرمایه میانجامد.
علل اصلی رفتار گلهای عقلایی (بر اساس منافع) عبارتند از: ۱-دغدغه شهرت، ۲-سیستم جبران خدمات و ۳-استفاده از تکنیکهای یکسان و علل اصلی رفتار گلهای غیرعقلایی شامل: ۱-نبود شفافیت اطلاعاتی، ۲-توسعه نیافتگی نهادهای تخصصی و ۳-الگوی فرهنگی جامعه و کم عمق بودن بازار سهام.
انواع رفتارهای گله ای
۱-رفتارهای گلهای مبتنی بر اطلاعات و آبشارها
کلیترین تعبیر و تفسیری که هماکنون بتوان از رفتار گلهای ارائه نمود، شاید زنجیرههای اطلاعاتی باشند، که توسط بیچاندنی و همکاران (۱۹۹۲) و ولچ [۱] (۱۹۹۲) معرفی گردید. زنجیرهای اطلاعاتی حاکی از آن است که افراد حاضر در آخرین حلقههای یک زنجیره اطلاعاتی، اطلاعات خود را از اقدامات افراد حلقههای پیشین خود بدست میآورند و به دلخواه تصمیم به نادیده گرفتن اطلاعات خود و تبعیت از اقدامات دیگران میگیرند. الگوی اصلی زنجیرهواری اطلاعاتی زمانی کاربرد دارد که، اعمال و اقدامات دیگران به جای اینکه اطلاعات خصوصی برای خود آنها باشد، قابلمشاهده برای عموم باشند. اعتقاد بر این است که مدیران با مشاهده تصمیمات مدیران قبلی، به اطلاعاتی در خصوص این نکته دست مییابند که چه موقع باید اطلاعات خصوصی خود را، بطور کاملاً عقلایی نادیده بگیرند.بازارهای مالی و طبقه بندی آن ها
۲-رفتارهای گلهای مبتنی بر شهرت:
شارفشتین واشتین (۱۹۹۰)، ترومن (۱۹۹۴)، زوبیل (۱۹۹۵)، پرندرگاست و استول (۱۹۹۶) و گراهام(۱۹۹۵) نظریه دیگری را در موردرفتار گلهای بر مبنای نگرانی در خصوص حسن شهرت برای مدیران صندوق و تحلیل گران، بیان کردند. نگرانی برای شغل و حسن شهرت معمولاً در نتیجه عدماطمینان در خصوص توانایی یا مهارت یک مدیر خاص رخ میدهد. عقیده اصلی در این مورد توسط شارفشتین و اشتین بیان شد که، اگر یک مدیر سرمایهگذاری یا مشتری او در مورد توانایی او برای انتخاب بهترین سهم دچار عدماطمینان هستند. پیروی او از سایر متخصصان سرمایهگذاری، عدماطمینان در مورد تواناییاش جهت اداره پرتفوی را در هالهای از ابهام نگه خواهد داشت. بنابراین اگر سایر متخصصان سرمایهگذاری در وضعیت مشابهی باشند، توده تشکیل خواهد شد.
بنابراین، شکلگیری رفتار گله عقلایی میتواند ناشی از موضوعات مرتبط با مسئله مالک – مدیر نیز باشد، زیرا معمولاً ارزیابی عملکرد مدیران بر اساس عملکرد نسبی آنها و نه عمکرد مطلق انجام میشود. بطور مستدل نشان دادند که حسن شهرت مدیران برتر با ناتوانیها و شکستهای آن صنعت ارتباط ندارد، بلکه با عملکرد ضعیف شرکتی در همان صنعت مرتبط است. چنین الگوهای رفتار گلهای، حکایت از آن دارد که هر یک از مدیران تقلید و متابعت از رفتار و اقدامات دیگر مدیران را ترجیح میدهند، به نحوی که بطور کامل اطلاعات خصوصی خود را نادیده میگیرند تا از آشکار شدن ناتوانی یا ضعفهایشان اجتناب نمایند.
۳-رفتارهای گلهای مبتنی بر نظام پاداش و جزا
اگر حقوق و دستمزد یک مدیر سرمایهگذاری وابسته به عملکرد او در مقایسه با سایر مدیران باشد، این مساله موجب تحریف انگیزههای مدیر و تشکیل پرتفوی غیر بهینه میگردد، که نهایتاً نوعی از رفتار گلهای را به همراه دارد.
ماگ و نیک (۱۹۹۶)، یک سرمایهگذار ریسکگریز را درنظر گرفتند که درآمد او با بالا رفتن میزان کارایی و بازده شخصیاش باتوجه به یک معیار سنجش که این معیار میتواند عملکرد گروهی مجزا از سرمایهگذاران و یا بازده یک شاخص مورد نظر باشد، افزایش و کاهش مییابد و اطلاعات خصوصی سرمایهگذار و معیار سنجشی که انتخاب نموده است از نقص اطلاعات برخودار بوده و اطلاعات محرمانه در مورد بازده سهام را نمیداند. سرمایهگذار بر اساس معیار سنجه خاصی که در نظر گرفته، تصمیم به سرمایهگذاری میگیرد، سپس با ارائه آن به کارگزار پس از بررسی و مشاهده نتایج این معیارها یک پرتفوی خاص را به سرمایهگذار ارائه میدهد.
بنابراین کارگزار تمایل به تقلید از معیار دارد، یعنی پرتفوی سرمایهگذاری بهینه او پس از مشاهده اقدامات معیار، به پرتفوی معیار بسیار نزدیک میگردد. از سوی دیگر طرح در نظر گرفته شده برای پرداخت حقوق و دستمزد دلیل مضاعفی از سوی کارگزار برای کپی برداری و تقلید از معیارها و سنجههای در نظرگرفته شده است. این واقعیت که میزان بازارهای مالی و طبقه بندی آن ها حقوق و دستمزد کارگزار بدلیل عدول و دوری گزیدن از این معیارها ممکن است کاهش یابد باعث میشود تمایل مدیر برای سوق دادن سرمایه به سوی پرتفوی بدست آمده از این معیارها افزایش یافته به نوعی که سرمایهگذار فقط دارد با آنچه خود دارد و میداند سرمایهگذاری میکند. برخی فرآیندهای اجتماعی وجود دارند که میتوانند سبب تقویت همگرایی و یا واگرایی رفتار شوند که میتوان آنها را در قالب زیر دسته بندی کرد:
۱-اثرات خارجی دستاوردها: معمولاً اثر شبکهای یا مکملهای استراتژیک نامیده میشود، مثلاً فردی از ایمل استفاده میکند چون همه این کار را میکنند.
۲-مجازات به مجرد انحراف: مانند زمانیکه مخالفان در یک حکومت دیکتاتوری زندانی میشوند یا مورد شکنجه قرار میگیرند.
۳-اثر متقابل ترجیحات: مثلاً برخی در یک فصل لباسی را میپوشند فقط به این دلیل که بقیه این کار را انجام میدهند و گروهی دیگر ممکن است از مثلاً رنگ خاصی استفاده نکنند فقط به این دلیل که مد شده است.
۴-ارتباطات مستقیم: برخی به سادگی میان دو گزینه تعیین میکنند کدامیک بهتر است، اما به این راحتیها هم نیست زیرا اینجا مساله اعتبار مطرح میشود.
۵-اثر دیداری یا مبنی بر مشاهده: فرد ممکن است عملکرد یا نتیجه عملکرد سایرین را مشاهده کند.
بازار مالی یا بازار سرمایه چیست؟
بازار مالی (Financial Market) اصطلاحی گسترده است که برای طیف وسیعی از بازارها به کار میرود. هر بازاری که در آن تجارتی صورت میگیرد یک بازار مالی محسوب میشود. حتی بازارهایی که در آنها تجارت اوراق بهادار شامل سهام، اوراق قرضه، ارز، فلزات و مشتقات آنها انجام میشود هم بازار مالی هستند.
کاربرد بازارهای مالی
بازارهای مالی پویا، منافع بسیار زیادی را برای نظامهای اقتصادی فراهم میکنند که مهمترین آنها عبارتند از:
- تجمیع منابع خرد و تخصیص آنها به سرمایهگذاران
- کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیر دستوری
- تقویت نقدشوندگی در نظامهای مالی
- ایجاد ارتباط مشخص بین ریسک و بازده
- هدایت نقدینگی به مسیری درست و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم
- بهبود شفافیت در فعالیتهای اقتصادی
- کمک به اعمال سیاستهای پولی و مالی بانک مرکزی و دولت
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی بر اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری در چهار دستهی مختلف طبقهبندی میشوند:
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی بر اساس حق مالی
بازارهای مالی بر اساس حق مالی به دو دستهی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم میشوند:
بازار بدهی (Debt Market)
به بازاری که در آن ابزارهای بدهی مختلفی مانند اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه دولتی و اوراق مشارکت معامله میشود، بازار بدهی میگویند. این اوراق ممکن است متعلق به شرکتها، دولتها، بانکها، شهرداریها و سایر سازمانها باشد.
بازار سهام (Stock Market)
به بازاری که در آن سهام از طریق بازارهای منسجم و قانونمند مانند بورس؛ توزیع و مبادله میشود، بازار سهام یا به اصطلاح بازار بورس گفته میشود. این بازار یکی از حساسترین حوزههای اقتصاد است، زیرا به شرکتها این امکان را میدهد که از طریق توزیع بخشی از مالیکت خود به سرمایهگذاران، سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند.
بازارهای مالی بر اساس سررسید ابزار مورد معامله
بازارها بر اساس سررسید ابزار مورد معامله به دو دستهی بازار پول و سرمایه تقسیم میشوند:
بازار پول (Money Market)
به بازاری که در آن اوراق بهادار با سررسیدی کمتر از یک سال معامله میشوند و نرخ بهره متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق تعیین میشود، بازار پول میگویند. سرعت نقدشوندگی بالا، ریسک عدم پرداخت پایین و کمتر بودن نرخ بهره نسبت به سایر بازارها، از جمله فاکتورهای مثبت در بازار پول میباشد.
بازار سرمایه (Capital Market)
به بازاری که خرید و فروش داراییهای مالی با سررسید بیش از یک سال یا بدون سررسید در آن انجام میشود، بازار سرمایه میگویند. بطور کلی این بازار فرایند هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل میکند و خود به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیم میشود:
- بازار اولیه: به بازاری که تشکیل سرمایه در آن اتفاق میافتد و اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله میشوند، بازار اولیه میگویند.
- بازار ثانویه: بازار ثانویه این امکان را فراهم میکند تا اوراقی که برای اولین بار در بازار اولیه عرضه شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و صاحبان این اوراق نگرانی از جهت خرید یا فروش آنها نداشته باشند.
بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانونمندی
بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانونمندی به چهار دستهی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و بازار چهارم تقسیم میشوند:
بازارهای رسمی
بورس اوراق بهادار یکی از بازارهای رسمی سازمانیافته است که قوانین و شرایط سختگیرانهای را برای پذیرش شرکتها اعمال میکند؛ در واقع شرکتها ابتدا از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و ترازهای مالی مورد بررسی قرار میگیرند و سپس در این بازار پذیرفته میشوند.
بازار خارج از بورس
به بازاری که اوراق بهادار شرکتهای پذیرفته نشده در بورس در آن معامله میشود، بازار خارج از بورس یا بازار مبتنی بر چانهزنی میگویند. این بازار دارای مکان فیزیکی جهت معامله نیست و شرایط آسانتری را برای پذیرش شرکتها در نظر گرفته است.
بازار سوم
معمولاً سازمانها و موسسات بزرگ سرمایهگذاری به دلیل حق کمیسیون و کارمزد کمتری که در بازار سوم وجود دارد، مشغول به فعالیت در این بازار هستند.
بازار چهارم
شرکتها و سازمان هایی در این بازار فعال هستند که قصد انجام معاملات عمده و بلوکی را دارند. این شرکتها برای اینکه در معاملات خود کارمزدی پرداخت نکنند، معمولاً به صورت مستقیم و بدون دخالت کارگزار وارد معامله میشوند.
بازار مالی چیست؟
برخلاف تصور بسیاری از افراد، بازار پول و بازار سرمایه یکی نیستند و تفاوتهای اساسی و چشمگیری به عنوان بازار مالی با هم دارند. همانطور که قبلتر اشاره کردیم یکی از بارزترین این تفاوتها این است که بازار سرمایه منحصرا به سرمایه گذاری میان مدت و بلند مدت (یک ساله و بیشتر) میپردازد و بازار پول غالبا به خرید و فروش ابزارهای مالی با سررسید کمتر از یک سال محدود است. دیگر تفاوت بزرگ بازار پول و بازار سرمایه ابزارهای مالی متفاوت آنهاست؛ در حالی که بازار پول از سپردهها، وام با وثیقه، حواله و بروات استفاده میکند، بازار سرمایه از اوراق بهادار (سهام) و اوراق مشارکت استفاده میکند.
بازار سرمایه محلی برای عرضه و فروش و سهام و اوراق قرضه برای بازههای زمانی بیش از یک سال و سرمایه گذاریهای میان مدت و بلند مدت است، در حالی که تمرکز بازار پولی بر سرمایه گذاریهای کوتاه مدت کمتر از یک ساله.
بازار طلا یا بورس طلا چیست؟
وقتی به نواسانات بازار سرمایه سکه و طلا بخصوص در سالهای اخیر نگاه میکنیم و عدم وجود ثبات اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی را هم چاشنی آن کنیم، تبدیل سرمایه راکد به طلا و سکه عملی عقلانی به نظر میرسد.اما وقتی درباره بازار طلا و سکه و خرید و فروش آنها صحبت به میان میآید، اکثر ما تصویری مشخص از آن در ذهن داریم؛ مراجعه به بازار و یا صرافیها برای خرید و فروش طلا و سکه.
در حالی که این کار نه تنها راه معامله و خرید و فروش طلا و سکه نیست، بلکه راه کم ریسکتر و مناسبتری هم وجود دارد. خرید طلا (صندوق طلا) در بورس یکی از راهها مناسب، به صرفه و کم ریسک برای سرمایه گذاری در این بازار است.
نکته مهم: صندوق طلا یکی دیگر از راههای سرمایه گذاری در بورس است
اما صندوق طلا چیست؟
به داراییهای جمعآوری شده از سرمایه گذاران که در گواهی سپردههایی نظیر طلا، اوراق مبتنی بر طلا و گواهی سپرده طلا سرمایه گذاری میکنند. صندوق طلا علاوه بر اینکه نسبت به سکه طلا از ریسک پایینتری برخوردار است، افراد با سرمایه به مراتب کمتری هم قادر به سرمایه گذاری در آن هستند. گواهی سپرده طلا ورقه بهاداری است که نشان میدهد مالک آن مقدار معینی از سکه سپرده شده در انبار است. انباری که واقع در خزانه داری پردیس بانک رفاه است. سکههای مورد تائید همگی ضرب سال ۱۳۸۶ و با وزن ۸٫۱۳۳ گرم و عیار ۹۰۰ هستند.
هر شخص میتواند با دریافت کد بورسی از طریق بازار سرمایه، اقدام به خرید طلا، سکه و دیگر مشتقات آن بکند. سرمایه گذاری برای خرید سکه باید سفارشهای خود را در مضرب ۱۰ وارد سامانه کند. یعنی اگر قصد خرید ۴ سکه دارد باید ۴۰ سفارش وارد سامانه کند. معاملات در حال حاضر از 12:30 تا 15:30 انجام میشود. بدین صورت که تا ساعت ۱۳ مرحله پیش گشایش است که در آن قیمت تعیین میشود و سپس معاملات عادی تا ساعت 15:30 به جریان میافتند.
در حال حاضر چهار صندوق طلا به نامهای طلا، گوهر، عیار و زر مشغول فعالیت هستند که اشخاص پس از دریافت کد بورس خود به راحتی میتوانند در آنها مشغول به داد و ستد و سرمایه گذاری شوند. با مطالعه این مطلب قدم ابتدایی برای آشنایی با بازارهای مختلف و اصطلاحات رایج در اقتصاد آشنا شدید. حالا اگر بدنبال دلیل میگردید یا هنوز برای حضور در دورههای آموزشی و سرمایه گذاری در بازار بورس شک دارید، ما با ارائه چند دلیل شک شما را برطرف میکنیم.
بهرهمندی کل کشور و جامعه: بسیاری ازسهمها و اوراقی که در بازارهای سرمایه و دیگر بازارها عرضه میشوند مربوط به طرحهای بزرگ ملی هستند. این طرحها علاوه بر درآمدزایی و اشتغالزایی، به چرخه تولید و رونق ملی هم کمک میکنند.
سود دهی بیشتر نسبت به دیگر سرمایه گذاریها: ملک، خودرو، ارز، طلا و سکه و بازارهای دیگر پرنوسان و اغلب غیر قابل پیشبینی هستند. اما بازار بورس و آگاهی از چگونگی خرید و فروش سهام راهی سودبخش برای سرمایه گذاری محسوب میشود.
قانونی بودن: سرمایه گذاری در بورس شیوهای قانونی با قوانینی مکتوب و مشخص برای کسب سود و خرید فروش است. در نتیجه نگرانیهای قانونی و تبصرههای مختلف و یا قوانینی که هر روز تغییر میکنند در مورد آن صدق نمیکند.
شفاف و همواره در دسترس بودن: بازار بورس بازاری شفاف است که در هر زمان میتوان در مورد آن اطلاعات کسب کرد. تاریخچه هر سهم و نحوه رشد و نزول آن شفاف و قابل ردگیری است.
مثل پول نقد: سهام درست مثل پول نقد است و هر روزی که اراده کنید میتوانید آنرا تبدیل به پول کنید. برعکس بازارهای مالی مثل ارز و سکه و مسکن با رکودهای فصلی و شوکهای ناگهانی به خواب زمستانی میروند.
بازارهای مالی براساس زمان واگذاری
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری به دو دستهی بازار آتی و بازار نقدی تقسیم میشوند:
بازار آتی (Future Market)
به بازاری که در آن اوراق مشتقه معامله میشود، بازار آتی یا بازار اوراق مشتقه نام دارد. اوراق مشتقه، قراردادی است که بر اساس آن صاحب اوراق موظف یا مختار است که در تاریخ مشخصی در آینده، یک دارایی را بخرد یا بفروشد.
بازار نقدی (Spot Market)
به بازاری که برای انجام فوری معاملات شامل خرید و فروش کالاها و اوراق بهادار تشکیل شدهاست، بازار نقدی میگویند. بازار نقدی در نقطهی مقابل بازار آتی قرار دارد و از آنجا که معاملات این بازار در نقطهای از زمان انجام میشود، به آن بازار نقطهای نیز میگویند.
نگارش: ساناز یوسفی
به منظور کسب اطلاعات بیشتر، مطالعه مقاله فرصت های سرمایه گذاری را به شما عزیزان پیشنهاد می نماییم.
دیدگاه شما