ساز و کار بازار ثانویه در بورس

انواع بازار بورس

نگرانی درباره تسویه ریالی فروش نفت و تلقی نادرست از سازوکار بورس

ایرادات مطرح شده درباره مدل تسویه ریالی نفت در بورس و امکان ایجاد رانت و فساد و امثال آن ناشی از یک تلقی غلط در مورد پارامتر‌های رقابت پذیری در سازوکار بورس است.

خبرگزاری فارس: یکی از معضلات جدی اقتصاد کشور، وابستگی آن به درآمد‌های نفتی است که به پاشنه آشیل کشور تبدیل شده و زمینه اعمال فشار دشمن از این عرصه را فراهم کرده است. پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت مجدد تحریم‌های نفتی از اواسط آبان‌ماه احتمال ایجاد شرایطی مشابه اوایل دهه ۹۰ و کاهش شدید میزان صادرات نفت کشور و درآمد‌های نفتی وجود دارد. در نتیجه، بررسی ساز و کار بازار ثانویه در بورس راهکار‌های مقابله با تحریم‌های نفتی اهمیت بسیار زیادی دارد. یکی از این راهکارها، فروش ریالی نفت در بورس است. برخی کارشناسان، ایراداتی را به این روش وارد می‌کنند و پیاده سازی این روش را در شرایط فعلی اقتصاد کشور فاقد کارآمدی لازم می‌دانند. یکی از مهمترین ایرادات بیان شده توسط این افراد، ناظر به نظام چندنرخی ارز است. در واقع منتقدین این روش معتقدند در شرایط کنونی شرکت‌های خصوصی نفت را با ارز ۴۲۰۰ تومان از سازوکار بورس دریافت می‌کنند و سپس دلار حاصل از فروش نفت را در بازار ثانویه با نرخ حدود ۸۰۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسانند که این اختلاف زیاد قیمت زمینه‌ساز ورود دلالان به سازوکار بورس و شکل‌گیری رانت و فساد است. به عنوان مثال، سید محسن قمصری، مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در نشست بررسی ابعاد عرضه نفت در بورس در تاریخ ۱۶ مردادماه امسال، با اشاره به چند نرخی بودن ارز در کشور گفت: «تا زمانی که ارز ما چند نرخی هست بورس ما نمی‌تواند موفق بشود، چون قرار است که ما ریالی بفروشیم. ما در بورس، ساز و کار بازار ثانویه در بورس نفت را با چه دلاری بفروشیم؟ با دلار ۴۲۰۰ تومانی، هشت هزار تومانی یا یازده هزار تومانی که روز گذشته معامله شده است؟ ما مخالفتی برای فروش نفت در بورس نداریم، ولی نمی‌دانیم اگر قرار است بورس ریالی شود با این تعدد نرخ ارز به چه نرخی بفروشیم؟ قبل از این که اساساً بخواهیم وارد این قضیه بشویم، باید این مشکل را حل بکنیم، چون اگر دولت بخواهد نفت را با نرخ ۴۲۰۰ تومانی بفروشد قطعاً اینجا رانت ایجاد می‌شود. با نرخ یازده هزار تومانی ارز هم کدام سرمایه داری حاضر است نفت را بخرد؟». هم چنین علی بختیار، عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفتگو با خبرگزاری فارس در تاریخ ۲۲ مردادماه درباره این موضوع گفت: «یکی از چالش‌های پیش روی عرضه نفت در بورس، نظام چند ارزی کشور است. تفاوت قیمت نرخ ارز دولتی و بازار ثانویه زمینه را برای ورود سوداگران به بورس فراهم میکند که امکان بروز فساد و رانت را افزایش میدهد». غلامحسین حسن تاش کارشناس ارشد انرژی در قالب یادداشتی در تاریخ ۸ مردادماه با طرح این سوال که اگر قرار است فروش نفت به صورت ریالی صورت گیرد، نرخ تبدیل ریال به دلار چه خواهد بود، نوشت: «در فضای واقعی و شناخته‌شده کسب‌و‌کار ایران، گرایش به استفاده از مابه‌التفاوت نرخ ارز، هم می‌تواند فشار‌های رانت‌جویانه‌ای را به چنین بورسی تحمیل کند و هم می‌تواند موجب شود ارجحیت درآمد‌های رانتی ناشی از استفاده از مابه‌التفاوت نرخ ارز نسبت به دقت در فروش نفت خام به بهترین بازار و به بهترین قیمت برای استفاده بهتر از حاشیه سود، موجب بی‌دقتی در فروش، خراب‌کردن بازار نفت خام ایران برای دستیابی هرچه‌سریع‌تر به ارز حاصله و بازی‌کردن با ارز شود. تجربه‌ای که متأسفانه به‌روشنی درباره پتروشیمی‌های خصوصی‌سازی‌شده که بعد از نفت بیشترین درآمد صادراتی را دارند، در پیش چشمان اقتصاد ما قرار دارد». برای پاسخ دادن به ایراداتی که بیان شد، باید توجه داشت که در سازوکار بورس عرضه نفت در یک فضای رقابتی و به صورت ریالی انجام می‌شود. به طورکلی، برای تبدیل قیمت هر بشکه نفت به ریال دو پارامتر تاثیرگذار است: ۱- قیمت هر بشکه نفت به دلار ۲- قیمت هر دلار به تومان یا ریال. در واقع رقابت متقاضیان نفت در بورس حول حاصلضرب این دو پارامتر (قیمت هر بشکه نفت به تومان) شکل می‌گیرد. ایرادات مطرح شده درباره سازوکار تسویه ریالی ناشی از یک سوء برداشت در مورد نحوه شکل‌گیری رقابت بین دو پارامتر تاثیرگذار در قیمت نفت است. در واقع منتقدین این روش با ثابت فرض کردن پارامتر دوم یعنی قیمت هر دلار به تومان (مثلا ساز و کار بازار ثانویه در بورس ۴۲۰۰ تومان) به اشتباه تصور می‌کنند که در سازوکار بورس رقابت مشتریان، صرفا بر اساس پارامتر اول یعنی قیمت هر بشکه نفت خام به دلار صورت می‌گیرد. اما باید توجه داشت که اساسا در مدل تسویه ریالی این نحوه‌ی رقابت پذیری مورد نظر نیست بلکه بنا به گفته کارشناسان در این مدل قیمت هر بشکه نفت به دلار در فضای غیررقابتی و براساس فرمول قیمت‌گذاری نفت کشور تعیین می‌شود، ولی قیمت دلار به تومان براساس رقابت مشتریان داخلی صورت گیرد. به عنوان مثال، در مدل تسویه ریالی، با توجه به فرمول قیمت گذاری نفت، قیمت نفت کشور بشکه‌ای ۷۵ دلار تعیین می‌شود که این پارامتر غیرقابل تغییر و رقابت است. سپس رقابت بخش خصوصی بر مبنای نرخ تسعیر ارز (قیمت هر دلار به تومان) شکل می‌گیرد که مثلا ممکن است پس از ایجاد رقابت، این مقدار به دلار ۸۰۰۰ تومانی ختم شود. فلذا در پایان پروسه نفت کشور به قیمت هر بشکه ۷۵ دلار و هر دلار ۸۰۰۰ تومان یعنی هر بشکه ۶۰۰ هزارتومان به فروش برسد. در مجموع به نظر می‌رسد که ایرادات مطرح شده ناظر به نحوه تسویه ریالی بورس ناشی از یک تلقی غلط در مورد پارامتر‌های رقابت پذیر در سازوکار بورس است که در صورت فهم درست از پارامتر‌های رقابت‌پذیر در مدل تسویه ریالی، ابهاماتی مانند ایجاد رانت و فساد و امثال آن نیز برطرف خواهد شد.

انواع بازار بورس | انواع بورس های تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار

با سلام خدمت همه عزیزان، در خدمت شما هستیم با یکی دیگر از جلسات آموزش بورس از صفر. در این جلسه قصد داریم در کنار یکدیگر مختصرا نگاهی به مطالب مقدماتی بازار سرمایه داشته باشیم؛ زیرا باید پیش از ورود به دنیای بورس و سرمایه گذاری در این بازار جذاب و پر جنب و جوش با مفاهیم اولیه این بازارها همچون بازار اولیه و ثانویه، تالار اصلی و فرعی بورس، نقد شوندگی، ارکان و نهادهای بورسی و … آشنا شویم تا بتوانیم به عنوان یک فرد سرمایه­ گذار در این حیطه مراحل موفقیت را پشت سر گذاریم.

بحث امروز را با جمله ای از وارن بافت آغاز می کنیم که می­گوید فرصت‌ها به ندرت پیش می‏‌آیند. پس هر وقت از آسمان ساز و کار بازار ثانویه در بورس طلا بارید با خودتان سطل بیرون ببرید، نه انگشتانه.

بازار سرمایه

همانطور که در جلسات پیشین نیز بیان کردیم بازار سرمایه مشابه هر بازار دیگری دارای ساز و کاری است که در آن به خرید و فروش كالا و خدمات پرداخته می شود و مهمترین کالای این بازار، سرمایه می باشد.

به بیان دیگر جایگاه بازار سرمایه به گونه ای است که وجوه مازاد را از یک بخش جمع ­آوری و آن را به سمت كسانی كه نیازمند تامین مالی هستند، هدایت می­ نماید و واسطه ای برای تامین بلندمدت سرمایه شرکتها محسوب می گردد.

به طور کلی آنچه در ایران بصورت رسمی به عنوان بازار سرمایه شناخته می‌شود شامل چهار شرکت بورسی است که تمام این چهار شرکت تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ایران (متولی و سیاست­گذار سرمایه­گذاری در ایران) فعالیت می‌کنند.

شرکت‌های بورسی تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار تهران که نقش حائز اهمیتی در رونق اقتصادی کشور در حیطه داخلی و جهانی دارند به قرار زیر هستند:

بورس اوراق بهادار تهران

فرابورس

بورس کالا

بورس انرژی

حال با این مقدمه به سراغ معرفی انواع بورس در بازار سرمایه می رویم.

معرفی انواع بورس در بازار سرمایه ایران:

انواع بازار بورس

1- بورس اوراق بهادار تهران

در ایران بازاری که به طور رسمی، متشکل و دائمی در محل معین تشکیل و به خرید، فروش و معاملات اوراق بهادار از جمله سهام شرکتهای مختلف تولیدی، خدماتی و ساز و کار بازار ثانویه در بورس یا سرمایه گذاری و همچنین اوراق مشارکت می پردازد؛ بورس اواق بهادار گفته می شود.

در حال حاضر ساعات معاملاتی بورس از ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر در روزهای شنبه تا چهارشنبه (غیراز تعطیلات رسمی) با دامنه نوسان قیمت ۵% در تالار بورس می باشد. تعیین قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران، بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد.دفاتر کارگزاری بورس واسطه ای برای انجام معاملات سهام و خرید و فروش اوراق بهادار در بازار بورس می باشند.

اگر بخواهیم به اجمالا نگاهی به مهمترین مزاياي پذیرش شرکتها در بورس اوراق بهادار داشته باشیم باید از 1- سهولت و آسانی تأمين مالي از طريق انتشار سهام و 2-کاهش ریسک، 3- تعيين ارزش بازار این شرکتها بر اساس عرضه و تقاضا در بورس، 4- سهولت در تغيير تركيب سهامداری و 5- برخورداري از معافيت هاي مالياتي و 6- ارزيابي عملكرد این شركتها و… یاد کنیم.

بازار اولیه و بازار ثانویه:

حال که با یک مفهوم کلی از بورس اوراق بهادار آشنا شدید، باید بدانید که در اولین دسته بندی، می توان بازار بورس را به دو بازار ، تقسیم نمود: 1- بازار اولیه و 2- بازار ثانویه

حالا می خواهیم بدانیم تفاوت این دو نوع بازار در چیست؟

بازاری که در آن برای اولین بار، اوراق بهادار شرکت‌ها، عرضه و فروخته می‌شود، بازار اولیه نام دارد.

به بیان دیگر در این بازار، شرکت‌ها به‌طور مستقیم و از طریق فروش سهام به مردم، سرمایه مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند که اصطلاحا به این کار «پذیره‌نویسی» می گویند. همچنین به روز اول عرضه سهام شرکتی که برای اولین بار وارد بورس شده است اصطلاحاً «عرضه اولیه» گفته می‌شود.

پس از آنکه دارایی‌ها و سهام شرکتها در بازار اولیه، مرحله پدیره نویسی را پشت سر گذاشتند، برای معاملات بعدی و مجدد ، نیاز به بازار ثانویه دارند؛ پس می‌توان گفت بازار ثانویه مکانیزم کاربردی را به وجود می‌آورد تا اوراق بهادار میان سرمایه گذاران برای بار دیگر مورد معامله قرار گیرد.

تمام معاملات سهام در بازار بورس اوراق بهادار، جزء معاملات بازار ثانویه هستند.

تا اینجای بحث با بازار اولیه و ثانویه آشنا شدیم، اما باید بدانیم یکی از این اقدامات و نکات مهمی که در سال‌های اخیر مورد توجه بورس‌های مختلف قرار گرفته، طبقه‌بندی شرکت‌ها در بازارهای مختلف براساس معیارهای مهمی از قبیل شفافیت اطلاعات، شناوری سهام، نقدشوندگی و… است.

بازار اول و بازار دوم بورس:

بر حسب شاخص‌های آماری همچون سهم شناور، سودآوری، سرمایه و میزان شفافیت و…، شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار در دو بازار رتبه‌بندی می‌شوند:

1- بازار اول و 2- بازار دوم

در بازار اول بورس ، شرکت های بزرگتر با سرمایه بیشتر، دارای سهام شناور بالاتر و میزان شفافیت و سودآوری مناسبتر معامله می شوند که این بازار اول خود دارای دو تابلوی اصلی و فرعی است.

در بازار دوم بورس شرکت های کوچکتر که از نظر سرمایه ثبت شده، سهام شناور و شفافیت در سطح پایین تری قرار دارند مورد معامله قرار می گیرند.

حالا اگر بخواهیم توضیحات مختصر در ارتباط با تالار اصلی و فرعی بازار اول بورس خدمت شما عزیزا ن ارائه دهیم، ابتدا باید مفهومی از نقدشوندگی سهام شرکتهای بورسی بیان کنیم. سهام نقد شونده، به سهامی گفته می شود که در بازار بورس بر روی آن خرید و فروش بیشتری انجام شده و از این طریق نظر فروشندگان و خریداران بیشتری را به خود جلب نموده است. در این حالت اصطلاحا می گویند سهام نقدشوندگی بالایی دارد، زیرا در معاملات بورس سریع المعامله است.

حال که با مفهوم نقدشوندگی سهام کمی ساز و کار بازار ثانویه در بورس آشنا شدیم می توانیم به خوبی تمایز تالار اصلی و تالار فرعی را از یکدیگر تشخیص دهیم:

تالار اصلی و تالار فرعی:

از زمانی مطرح شد که در سال 1381 بورس تهران تصمیم گرفت برای ایجاد حس رقابت بین شرکت­ های مختلف، به جداسازی تابلو قیمت سهام بر اساس نقدشوندگی آنها اقدام نماید.

بر همین اساس قیمت سهام شرکت­ های نقد شونده در تابلو اصلی و سهام شرکت­ های غیر نقد شونده یا با نقدشوندگی کمتر در تابلو فرعی نمایش داده می­ شود و مورد معامله قرار می گیرد.

لازم به ذکر است که پروسه انجام معاملات در هر دو تالار یکسان می باشد.

این تفکیک بازار بورس در تابلو اصلی و فرعی تنها به دلیل برانگیخته شدن حس رقابت شرکت­ های غیر نقد شونده است که سعی کنند خود را به تالار اصلی بورس برسانند، زیرا نهاد های معاملاتی می توانند در رتبه بندی های سازمان بورس جا به جا شوند مثلا با پیشرفت به تابلوی اصلی بازار اول انتقال پیدا کنند یا حتی از بازار اخراج شوند که بستگی به عملکرد آنها طبق معیار های سازمان بورس دارد.

2- فرابورس

انواع بازار بورس

برخی از شرکتها تمایل عضویت در بورس را دارند ولی بنا به دلایلی از جمله عدم شفافیت کافی یا وضعیت سودآوری نامناسب، موفق به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران نمی‌شوند.

فرابورس ایران به عنوان یکی از مهمترین بازارهای بورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس، شرایط پذیرش و معامله ساده تری را در سریع ترین زمان ممکن با داشتن حداقل شرایط ممکن برای چنین شرکتهایی فراهم نموده است.

این شرکتها از کلیه مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده می نمایند.

نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن Over The Counter گرفته شده که اختصارا به آن OTC نیز گفته می‌شود. این بازار در قالب چند بازار مجزا به نام های ب ازار اول، دوم، سوم، پایه، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و بازار مشتقه به فعالیت خود ادامه می دهد که فرآیند پذیرش شرکتها در این بازارها متفاوت می باشد.

در اینجای بحث لازم است این نکته را بدانید که در بازار اول و دوم فرابورس، شرکت‌های سهامی عام پذیرش می شود و سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی پذیرش می گردد. بازار سوم فرابورس جهت عرضه یكجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار و درج و نقل‌وانتقال سهام شرکت‌هایی است كه امكان پذیرش در یکی از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند در بازار پایه صورت خواهد گرفت.

درج و معاملات سهام در تابلوهای بازار پایه به سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز، قوانین و مکانیزم خاصی دارد که به دلیل طولانی شدن این مبحث در جای دیگری بدان خواهیم پرداخت.

3- بورس کالا

انواع بازار بورس

بورس کالا، بازاری رسمی، متشکل و دائمی است که در آن کالاهایی توسط تولیدکنندگان و عرضه کنندگان، عرضه می گردد. در این بازار قیمت گذاری کالاها بر اساس بررسی‌های کارشناسان این بازار امکان پذیر خواهد بود.

بورس کالای ایران به بازارهای فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی تقسیم می­شود که هر کدام از این بازارها دارای بخشهای متفاوتی است تا بتواند کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را در خود جای دهند.

معاملات در این بازار بصورت نقد، نسیه، سلف و آتی بر روی انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام می­شود.

4-بورس انرژی

بازار انرژی به‌عنوان جوان‌ترین بازار بورس و چهارمین بخش از بازار، حدودا هفت‌سالی است که فعالیت خود را آغاز کرده است.

در بازار انرژی هر کالایی که پایه انرژی مانند برق، نفت و گاز داشته باشد، قابلیت معامله دارد.

دارایی‌های قابل معامله در این بازار هم شامل دارایی‌های فیزیکی و هم شامل دارایی‌های مالی از قبیل ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی خواهد بود. بنابراین امکان معامله نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و نیز ابزارهای مشتقه مبتنی بر آن‌ها (شامل اوراق سلف موازی) در این بازار وجود دارد.

ارکان و نهادهای بازار سرمایه:

بالاترین رکن بازار سرمایه، شورای عالی بازار سرمایه است که وزير امور اقتصادي و دارايي، ریاست این شورا را برعهده دارد و در کل تصویب سیاست‌ها و قوانین و مقررات کلی و تدابير لازم برای ساماندهي و نظارت و توسعه بازار سرمایه را برعهده دارد. پس شورای عالی بورس، سازمان بورس اوراق بهادار مهمترین رکن بازار سرمایه است.

به عبارت دیگر مقام ناظر بازار اوراق بهادار ایران به دو نهاد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار تقسيم میگردد.

نمودار زیر به طور کامل و جامع ارکان و نهادهای بازار سرمایه را به تصویر کشیده است تا شما عزیزان بتوانید در یک نگاه با ارکان و زیرمجموعه های بازار سرمایه ایران آشنا شوید و بحث جلسه امروز به صورت کامل مرور گردد:

ساز و کار بازار ثانویه در بورس

مدیرعامل بورس انرژی ایران در خصوص آخرین وضعیت عرضه نفت در بورس گفت:

نقاط عطف سه گانه در بازار سرمایه

• 1397/11/27 - 10:31

اولین جلسه صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی به عنوان اعضای جدید کانون کارگزاران با دبیرکل کانون

• 1397/11/17 - 10:59

دکتر شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و برخی اعضای هیأت مدیره سازمان از کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار بازدید کردند.

• 1397/11/10 - 17:29

تشریح مولفه های اصلی معاملات الگوریتمی

• 1397/11/07 - 13:02

تکاپوی مشتریان برای ثبت‌نام در سجام

• 1397/11/07 - 10:23

کلیه فعالان بازار سرمایه کشور اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی، ایرانی و خارجی، مکلف هستند تا برای فعالیت در بازار سرمایه در سامانه سجام ثبت‌نام نمایند.

تلاش مضاعف کارگزاری‌ها به سجامی نمودن مشتریان بازار سرمایه

• 1397/11/07 - 10:15

با نزدیک شدن به آخرین مهلت ثبت‌نام در سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام)، کارگزاری‌ها تلاش خود را برای سجامی کردن مشتریان مضاعف نموده‌اند.

مدیریت ریسک و تامین مالی، از طریق بازار سرمایه/ راه اندازی صندوق املاک و مستغلات در آینده ای نزدیک

• 1397/11/06 - 09:47

ضریب نفوذ بازار سرمایه افزایشی است / فرهنگ سازی در دستور کار سازمان بورس

• 1397/11/03 - 10:19

ضریب نفوذ بازار سرمایه افزایشی است / فرهنگ سازی در دستور کار سازمان بورس ازارسرمایه در چند سال گذشته نقش مهمی در تأمین نیاز مالی شرکت‌ها داشته و امیدواریم که ضریب نفوذ بازار سرمایه با افزایش کدهای سهامداری از طریق سهام عدالت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و فرهنگ‌سازی که سازمان بورس دنبال می‌کند؛ تقویت شود.

بازار سرمایه، شفاف ترین نهاد اقتصادی کشور

• 1397/11/02 - 14:26

بازار سرمایه، شفاف ترین نهاد اقتصادی کشور با توجه به شرایط اقتصادی کشور و تشدید تحریم ها در سال آینده، بازار سرمایه، بورس کالا و بورس انرژی می توانند تکیه گاه مطمئنی برای اقتصادکشور باشند. به گزارش کانون کارگزاران به نقل از پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، علی ابراهیمی نماینده مجلس شورای اسلامی ضمن بیان مطلب فوق، گفت: در شرایط فعلی اقتصاد و با توجه به تنگناهای مختلف، بهره گیری از ‌اوراق تأمین مالی ابزار کارآمدی برای باز کردن فضای اقتصادی کشور است.

مهمترین اصطلاحات بورسی که مبتدی و حرفه ای باید بدانند!

تفاوتی ندارد که اول راه آموزش یک تخصص باشید یا سال ها در آن فعال بوده باشید. در هر صورت شما نیاز دارید برای فعالیت در هر زمینه با اصطلاحات آن موضوع آشنا باشید و تسلط کافی به آن مفاهیم داشته باشید. تنها در این صورت است ساز و کار بازار ثانویه در بورس که می توانید خود را در میان آن اکوسیستم تصور کنید.

در دنیای بورس هم ماجرا از همین قرار است. برای ورود به دنیای بورس لازم است که با اصطلاحات و مفاهیم بورس آشنا شوید. تا پایان این مقاله شما را با مهمترین اصطلاحات بورسی آشنا خواهیم ساخت. پیشتر نیز در مقاله سهام چیست در مورد این موضوع توضیحاتی ارائه داده ایم. پیشنهاد می کنیم این مقاله را نیز از دست ندهید.

عدم آشنایی با اصطلاحات بورسی چه عواقبی دارد؟

در دنیای بورس عدم آشنایی با این مفاهیم پراهمیت ممکن است مانع از ورود شما به این موضوع نشود اما باعث می شود حتما در سرمایه گذاری های خود دچار اشتباه شوید. بهترین راه ممکن این است که مثل یک سرمایه گذار حرفه ای در ابتدا دانش ابتدایی و پایه ورود به دنیای بورس را به دست بیاورید و سپس کار خود را در این زمینه شروع کنید. مقاله اوراق بهادار نیز می تواند شروع خوبی برای آشنایی با موضوع بورس و سهام و اصطلاحات مرتبط در این حوزه باشد. بنابراین پیشنهاد می کنیم قبل از آشنایی مختصر با اصطلاحاتی که در این مقاله به آن می پردازیم حتما مقاله اوراق بهادار را بخوانید.

البته منظور ما از این گفته این نیست که در دوره های بعضا پوچ و بی محتوای بورس ثبت نام کنید بلکه با مطالعه کافی در سطح وب می توانید به نکات و آموزش های رایگان خوبی دست پیدا کنید. ما نیز در ادامه به موضوع بورس و مفاهیم آن بیشتر خواهیم پرداخت تا قدمی در جهت رفع این نیاز برداشته باشیم. بنابراین با وبلاگ سپیدار سیستم همراه بمانید.

مفاهیم و اصطلاحات بورس به 2 دسته تقسیم می شوند

مفاهیمی که هر سرمایه گذار یا علاقه مند به بورس باید از آن ها مطلع بشد به دو دسته تقسیم می شوند:

• مفاهیم عمومی در زمینه بورس
• مفاهیم مربوط به انواع قیمت سهام

در ادامه مهمترین مفاهیم از هر دسته را عنوان می کنیم.

مهمترین اصطلاحات عمومی بورس – بازار اولیه

یکی از مهمترین و اولین مفاهیمی که باید با آن ها آشنا باشید بازار اولیه است. بازار اولیه که معادل انگلیسی آن Primary Market است به وضعیتی گفته می شود که یک دارایی برای اولین بار مورد معامله قرار می گیرد.

برای مثال بازار فرض کنید شرکت الف قرار است برای اولین بار اوراق بهادار شرکت خود را برای فروش عرضه کند. به بازاری که به وجود می آید بازار اولیه می گویند. ذکر این موضوع لازم است که مفهوم بازار اولیه و عرضه اولیه دو مفهوم متفاوت هستند.

در بازار اولیه شرکت ها به صورت مستقیم سهام خود را در چهارچوب تعیین شده ای به مردم می فروشند تا سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند. این کار در قالب پذیره نویس از طریق بانک نماینده شرکت انجام می شود و فروشنده اوراق نیز شرکتی است که سهام آن در حال عرضه قرار دارد.

بازار ثانویه

اگر بخواهیم به راحت ترین شکل ساز و کار بازار ثانویه در بورس بازار ثانویه را برایتان تعریف کنیم باید از بورس ایران مثال بزنیم. بازار ثانویه بازاری است که در آن دارایی هایی که در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفته مجدد مورد معامله قرار می گیرد. در بازار بورس که همان بازار ثانویه است شرکت جدیدی تاسیس نمی گردد و تنها سهام شرکت هایی که قبلا مورد پذیرش قرار گرفته اند دوباره مورد معامله خواهد بود.

پرتفو، پرتفوی یا Portfolio چیست؟

معمولا برای کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس پیشنهاد می شود که سبدی از سهام شرکت های مختلف تهیه شود. به این مفهوم پرتفو می گویند. کارشناسان بورس معمولا توصیه می کنند که حتی در بهترین حالت و تحلیل نیز تنها به خرید یک نوع سهم که به اصطلاح تک سهمی شدن گفته می شود بسنده نکنید و پیشنهاد می کنند که خرید سهام از چند نوع مختلف صورت گیرد.

برای مثال اگر تنها سهام صنایعی که در زمینه واردات کالا فعالیت می کنند را خریداری کنید ممکن است با افزایش قیمت ارز متضرر شوید اما در صورتی که سبد سهام شما سهام شرکت های صادراتی را هم شامل شود این اتفاق منفی برای شما رخ نخواهد داد.

کد معاملاتی یا کد بورسی

یکی دیگر از مفاهیمی که لازم است با آن آشنا باشید کد معاملاتی یا کد بورسی است. این کد که برای هر سهامدار اختصاصی و ثابت است برای خرید و فروش سهام مورد استفاده قرار می گیرد. نکته مهم این است که برای خرید و فروش سهام لازم است که کد معاملاتی داشته باشید و این کد در واقع کاربردی تسهیل ساز در خرید و فروش سهم ایفا میکند. برای دریافت کد بورسی یا همان کد معاملاتی باید به یکی از شرکت های کارگزاری بورس مراجعه کنید.

شرکت کارگزاری

شرکت های کارگزاری حکم واسطه های بازار بورس را دارند. این شرکت ها بنگاه های معاملات بورس هستند که کار خرید و فروش سهام را انجام می دهند و درصد بسیار اندکی کارمزد دریافت می کنند. راستی اگر نمی دانید کارمزد چیست پیشنهاد می کنیم مقاله کارمزد چیست که در وبلاگ سپیدار به آن پرداخته ایم را مطالعه کنید. در تعریف دیگری می توانیم بیان کنیم که کارگزاری ها به عنوان وکیل تام الاختیار فروشنده و خریدار شناخته می شوند، به این معنی که سهامداران و سازمان بورس به واسطه کارگزاری ها با هم ارتباط برقرار می کنند.

کارگزاری ها حکم تسهیل گران فعالیت های بورسی را دارند. البته این شرکت های واسط بر اساس قوانین مشخصی که توسط سازمان بورس مشخص شده فعالیت می کنند و تحت شرایط خاصی انتخاب می شوند. کارگزاران در بخش های مختلف اوراق بهادار فعالیت می کنند و برای فعالیت در هر بخش نیاز به مجوز دارند.

اصطلاحات مربوط به انواع قیمت سهام – قیمت اسمی

قیمت اسمی سهم به معنای قیمت اولیه ای است که در زمان فروش سهام در بازار اولیه برای آن تعیین می شود. قیمت اولیه سهم برای فروش اولیه در بازار بورس تهران 100 تومان است. بنابراین قیمت اسمی سهم 100 تومان است. این 100 تومان معیاری برای محاسبه موارد مختلف نیز هست. برای مثال در صورتی که قصد داشته باشید میزان سرمایه یک شرکت در بازار بورس را بسنجید می توانید تعداد سهام آن را در عدد 100 ضرب کنید تا این عدد به دست بیاید.

ذکر این نکته لازم است که در شروع عرضه سهام یک شرکت برای تعیین کردن تعداد سهام یک شرکت سرمایه آن شرکت را تقسیم بر 100 می کنند. عدد به دست آمده تعداد سهام خواهد بود.

مفهوم قیمت بازار

قیمتی که برای سهام و بر اساس عرضه و تقاضا در بازار ثانویه رقم می خورد را قیمت بازار می گویند. در واقع به این معنی است ساز و کار بازار ثانویه در بورس که پس از عرضه سهام با قیمت اسمی آن در بازار اولیه و ورود سهم به بازار ثانویه و انجام مبادلات برای آن ارزش سهام دستخوش عرضه و تقاضا قرار گرفته و قیمت بازار برای آن ایجاد می شود.

قیمت ذاتی و قیمت دفتری

دو مورد از مفاهیم و اصطلاحات بورسی دیگری که باید به آن ها اشاره کنیم این 2 مورد است. قیمت دفتری زمانی به وجود می آید که دارایی های یک شرکت را به عنوان معیاری برای قیمت گذاری در نظر بگیریم. به این معنی که قیمت زمان خرید دارایی ها که در دفاتر مالی شرکت ثبت شده است را در محاسبات مورد استفاده قرار دهیم. در این صورت با ارزش دفتری سهام رو برو خواهیم بود.

قیمت ذاتی نیز به قیمت واقعی گفته می شود که تحت تاثیر جریانات نقد آتی، عرضه و تقاضا و دارایی های شرکت و هر عامل دیگری تعیین می شود. به این قیمت قیمت ذاتی سهام می گویند.

در این مقاله تلاش کردیم مهمترین مفاهیم و اصطلاحات بورسی که هر کسی برای شروع فعالیت در زمینه بورس باید با آن ها آشنا باشد را توضیح دهیم. در ادامه به توضیح مفاهیم و اصطلاحات بیشتر در این حوزه خواهیم پرداخت.

در پایان این مقاله پیشنهاد می کنیم با مفهوم حقوق صاحبان سهام نیز آشنا شوید تا به صورت تخصصی تر آموزش خود را در این زمینه آغاز کنید.

پایگاه اطلاع‌رسانی دکتر سعید جلیلی

mdi-wifi-strength-alert-outline اتصال شما به اینترنت برقرار نیست. mdi-home صفحه اصلی mdi-update آخرین‌ها mdi-tooltip-edit دولت سایه mdi-folder پرونده‌های ویژه mdi-notebook گفتمان mdi-play-circle چندرسانه‌ای mdi-camera-image تصاویر

mdi-map-marker صفحه اصلی mdi-chevron-double-left اخبار mdi-chevron-double-left جلیلی به سوالات سهامداران بورس، پاسخ داد mdi-arrow-left بازگشت

جلیلی به سوالات سهامداران بورس، پاسخ داد

بازار اولیه اصالت دارد نه بازار ثانویه! / سوداگری که با غلبه بازارثانویه رواج گرفت / ترس مردم از کلاهبرداری در بورس / کاهش ساز و کار بازار ثانویه در بورس ۱۰درصدی نرخ سود بین‌بانکی و ضربه مهلک به بورس / انتقاد از کف‌سازی کارشناسان بی‌ربط و دخالت‌های بی‌قائده / اهمیت شکل‌گیری "شورای ثبات" با اضلاع بورس، بیمه و بانک / دود دعوای وزیران بر چشم سهامداران رفت / رانت حرف اول را در بورس نباید بزند! / نیاز به اوراق تبعی برای بیمه‌شدن سهم‌ها

به گزارش حیات طیبه به نقل از بورس نیوز ، سعید جلیلی کاندیدای ریاست جمهوری، در روزهای ابتدای تبلیغات انتخاباتی خود گفته بود بورس باید محل جذب سرمایه برای افزایش تولید باشد، نه کوره سوزاندن سرمایه مردم!

به‌منظور بررسی کامل‌تر طرح‌ها و برنامه‌های وی، مجموعه بورس نیوز گفت‌وگوی مفصلی با سعید جلیلی داشته که ماحصل آن را می‌خوانید.

به نظر شما نقش بازار سرمایه در توسعه کشور چگونه است؟

سعید جلیلی : در ۴۷ سال گذشته، یکی از موضوعاتی که در اقتصاد ما ایجاد اشکال کرده، این بوده که رشد پول بسیار بیشتر از تولید بوده است. در طی ۴۷ سال اخیر، پول در کشور ما ۴۲ هزار برابر شده؛ حال‌آنکه تولید ۱.۷ برابر شده است! این موضوع سبب تورم و مشکلات عدیده‌ای در اقتصاد ایران شده است.

یکی از بهترین راه‌حل‌های این مشکل این است که دولت برای افزایش تولید، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کند و بهترین بازار برای جهش تولید، بازار سرمایه است. اما باید توجه داشت که در بازار سرمایه، بازار اولیه اصالت دارد و نه بازار ثانویه. توسعه بازار اولیه در بازار سرمایه به رشد تولید کمک خواهد کرد و بازار ثانویه برای نقدشوندگی در بازاراولیه اهمیت دارد و اگر قرار باشد بازار ثانویه به‌جای نقش ویژه خود در ایجاد نقدشوندگی بازار اولیه، خودش اصالت پیدا کند، سوداگری وارد بازار سرمایه خواهد شد.

ازاین‌رو معتقدم اگر سیاستی که در بورس دنبال می‌شود، سیاست ناظر برافزایش تولید باشد، هم به تولید کشور کمک شده و هم سرمایه‌های مردم در جهتی صحیح هدایت‌شده و هم برای مردم امنیت خاطر واقعی ایجاد خواهد شد که سرمایه‌هایشان علاوه بر آنکه به تولید در کشور کمک کرده، سود مناسب، پایدار و مستمری برای آن‌ها به همراه خواهد داشت. اما در صورت غلبه بازار ثانویه بر بازار اولیه و رواج سوداگری در قالب بازار ثانویه، نشان می‌دهد از هدف اصلی راه‌اندازی بازار سرمایه فاصله گرفته‌ایم. لذا هدف دولت باید تقویت تولید از طریق بورس باشد و مجموعه سیاست‌ها و سازوکارهای دولت بر مبنای این هدف باشد. حالا اگر هدف اصلی دولت، تقویت تولید از طریق بازار سرمایه باشد، هم سرمایه‌ها به سمت تولید هدایت‌شده و هم بازار امنی برای مردم ایجادشده که ترس از کلاه‌برداری و سوءاستفاده در آن نباشد و هم‌سود پایداری نصیب مردم خواهد شد و هم اینکه شرکت‌های تولیدکننده واقعی، از طریق افزایش سرمایه‌ها و انتشار اوراق بدهی در این بازار تأمین مالی خواهند کرد.

چرا نوسانات سال ۹۹ در بازار سرمایه اتفاق افتاد؟

سعید جلیلی : یکی از دلایل روندی که در سال ۱۳۹۸ در بازار سرمایه آغاز شد و در سال ۱۳۹۹ اوج گرفت و منجر شد شاخص بورس از حدود ۵۱۲ هزار واحد به کانال ۲ میلیون واحدی برسد؛ رشد نرخ ارز و افزایش تورم بود. دنبال افزایش نرخ ارز و رشد تورم، ارزش دارایی‌های شرکت‌ها افزایش یافت و این اتفاق سبب رشد سریع بازار سرمایه شد. البته برخی تدابیر غلط هم در این اتفاق اثرگذار بود. کاهش نرخ سود بین‌بانکی از ۱۸ درصد به ۸ درصد، طبیعتاً کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی را هم به دنبال داشت و سرمایه‌های مردم به سمت بورس سرازیر می‌شود. این عوامل باعث بحران در بازار سرمایه شد. مخصوصاً آنکه اظهارنظرهای بی‌ربط از سوی اشخاص مختلف ازجمله تعیین کف برای شاخص کل بورس و دخالت‌های بی‌قاعده، موجب بحران در این بازار شد.

راه‌حل رفع مشکلات بازار سرمایه ازنظر شما چیست؟

سعید جلیلی : راه‌حل جامع و پایدار این است که باید شورای ثباتی متشکل از بازار سرمایه، بانک مرکزی و بیمه مرکزی شکل بگیرد و این ۳ نهاد در همراهی و هم‌افزایی با یکدیگر، بتوانند به بازار سرمایه ثبات ببخشند. نباید با تبلیغات هیجانی درصدد تقویت بازار سرمایه برآمد. سود در بازار سرمایه حتماً ریسک‌های خاص خود را دارد و باید سازوکارهای علمی برای مدیریت این ریسک‌ها داشت. ضمن اینکه وقتی دولت به‌عنوان عنصری مهم در این عرصه دچار تناقض در تصمیم‌گیری‌ها شود، حتماً این بازار لطمه خواهد خورد. وقتی وزیر نفت، چیزی بگوید و همان روز، وزیر اقتصاد حرف دیگری بزند؛ یا وقتی موضع وزیر اقتصاد در مورد بازار سرمایه با موضع وزیر صمت متفاوت باشد، بازار سرمایه دچار بحران و تلاطم خواهد شد.

راه‌حل شما برای رونق بازار سرمایه چیست؟

سعید جلیلی : با توجه به توضیحاتی که عرض کردم، بازار اولیه باید اصالت پیدا کند و بازار ثانویه فقط نقش نقد شوندگی برای بازار اولیه ایفا کند. نه اینکه عرصه‌ای برای سوداگری ایجاد شود که بازار اولیه هم دچار تلاطم‌ شود.

یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ما، اصلاح سازوکارهای بازار ثانویه است. به‌ویژه ایراداتی که گاهی اوقات به این بازار وارد می‌شود و موجب فساد و سوءاستفاده در بازار سرمایه شده است. برای مثال حتماً باید تدابیری اتخاذ کرد که در بورس، رانت حرف اول را نزند! اگر یک نفر با تکنیک‌های سرخطی، امکان فروش ۵۰۰ میلیون سهام در یک روز داشته باشد، اما سهامدار خرد حتی امکان فروش ۵۰۰ هزار تومان سهام هم نداشته باشد، یعنی رانتی وجود دارد و در سازوکار بازار سرمایه اشکالات اساسی وجود دارد که باعث می‌شود چنین ضرری متوجه سهامداران خرد شود یا عده‌ای با استفاده از رانتی که از آن برخوردار هستند، بتوانند در این بازار فعالیت کنند. لذا یکی از بحث‌های مهم، نظارت بر معاملات بازار است. معاملات بازار سرمایه باید به شکل سیستمی رصد شده و شفاف باشد. همچنین شرکت‌ها باید موظف باشند گزارش شفاف و منظم مالی از عملکرد خود در سامانه‌ای به مردم ارائه کنند. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در شرایط فعلی می‌تواند اطمینان خاطر ایجاد کند، این است که اگر شخصی سرمایه خود را وارد بازار سرمایه کرده، باید نسبت به ریسک این سرمایه‌گذاری، اطمینان خاطر داشته باشد.

وقتی خودرویی خریداری می‌شود، سرمایه‌گذاری صورت گرفته و با خرید بیمه‌نامه برای خودرو، این ریسک به حداقل می‌رسد تا سرمایه اشخاص در معرض خطر قرار نگیرد.

در بازار سرمایه هم باید همین اتفاق صورت گیرد. یکی از مباحثی که حتماً آن را دنبال خواهیم کرد، بحث اوراق تبعی برای بیمه کردن سهام است تا ریسک خرید سهام توسط مردم، مدیریت شود. بحث دیگر آنکه اشخاصی که قصد ورود به بازار سرمایه رادارند، توسط صداوسیما و سایر رسانه‌ها و سازوکارهایی که دولت توسط سازمان بورس و اوراق بهادار دنبال خواهد کرد، آموزش‌های لازم را ببینند.

در کنار آموزش مردم، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و سبد گردان‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم باید توسعه یابد تا تازه‌واردها اقدام به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم کرده و از طریق نهادهای شناخته‌شده بازار سرمایه، با اطمینان خاطر وارد بازار سرمایه شوند.

راهکار مهم دیگر، ممانعت از انحصار در بازار سرمایه است. در صورت ایجاد انحصار در بازار سرمایه، حتماً باید برنامه‌ای برای شکستن انحصار وجود داشته باشد تا عده‌ای با این انحصار و رانتی که از این انحصار به دست آورده‌اند، سودهای بادآورده کسب نکنند.

راهکار مهم دیگری که باید دولت با کمک سازمان بورس اقدام به انجام آن کند، تسهیل فرآیند ورود و پذیرش شرکت‌های تولیدی در بازار سرمایه است. شرکت‌هایی که تمایل به ورود به بازار سرمایه‌دارند، حتی شرکت‌های خرد و کوچک، باید به‌راحتی امکان ورود به این بازار را داشته باشند و از این طریق امکان تأمین مالی و مشارکت با مردم را داشته باشند.

اما مهم‌تر از تسهیل ورود شرکت‌های کوچک به بازار سرمایه، عرضه پروژه‌های عمرانی بزرگ در این بازار است. اگر دولت به دنبال موفقیت در عرصه‌های مختلف اقتصادی است، باید مردم را در این عرصه‌ها مشارکت دهد. مشارکت مردم در عرصه‌های اقتصادی به این معناست که مردم را در سود پروژه‌های بزرگ صنایع شریک کند. نه اینکه فقط سرمایه‌های مردم را از آن‌ها بگیرد و مردم احساس کنند دولت سود لازم را برده و خودشان بهره‌ای نبرده‌اند. یکی از راهکارهای ما این است که برخی از پروژه‌های بزرگ اقتصادی مثل احداث پتروپالایشگاه ها که می‌توانند پیشران اقتصاد کشور باشند.

یکی از راه‌های مقابله با تحریم‌ها را داریم، تبدیل نفت خام به فرآورده است. این کار بزرگ ملی که قانون آن در مجلس دهم نیز تصویب‌شده و هم ارزآوری و هم‌ اشتغال را افزایش خواهد داد، نیازمند تأمین مالی است و برای تأمین مالی این طرح می‌توان از سرمایه‌های مردم استفاده کرد. مشروط بر آنکه مردم احساس کنند با این سرمایه‌گذاری هم به تولید در کشور و خنثی‌سازی تحریم‌ها کمک کرده‌اند و هم در سود این پروژه‌ها شریک هستند.

این طرح فقط در مورد پروژه‌های پتروپالایشی قابل‌اجرا نیست. حدود ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پروژه‌های نیمه‌تمام در کشور وجود دارد و بسیاری از این پروژه‌ها، پیشرفت ۷۰ الی ۸۰ درصدی داشته و اگر این پروژه‌ها تکمیل شوند، زودبازده هستند. نیمه‌تمام ماندن این پروژه‌ها یک زیان ملی و به معنای راکد ماندن سرمایه‌گذاری ۶۰۰ هزار میلیارد تومانی است. یکی از بهترین راه‌حل‌ها، تکمیل این پروژه‌ها با استفاده از سرمایه‌های مردم و عرضه این پروژه‌ها در بازار سرمایه است. این راهکار هم سرمایه‌های مردم را در مسیر مناسب هدایت کرده و برای آن‌ها سودآوری به همراه خواهد داشت و هم برای اقتصاد کشور مفید خواهد بود.